«سرمایه اجتماعی»

سرمایه اجتماعی

     سرمایه اجتماعی نخستین بار توسط جیل جاکوب در کتابش تحت عنوان مرگ و زندگی در شهرهای آمریکا مطرح شد. وی عنوان می کند شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده های قدیمی و مختلط شهری شکلی از سرمایه اجتماعی را پدید می آورند که موجب حفظ نظافت، بهبود کیفیت زندگی، عدم جرم و جنایت های خیابانی می شود. یکی از معروفترین تحقیقات صورت گرفته در مورد اثرات سرمایه های اجتماعی کار جیمز کلمن است.

او نشان داد فرزندان خانواده هایی که از سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردارند در زمینه درسی نسبت به دیگر هم کلاسیهای خود از پیشرفت های چشمگیری برخوردارند. در تحقیقاتی که انجام شده مشخص است که موفقیت های درسی از سرمایه اجتماعی والدین متأثر است.

پانتام در تحقیق خود بیان می کند که همبستگی شدیدی بین سرمایه اجتماعی و رونق اقتصادی وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد که مرگ و میر، اعتیاد، خودکشی، گسترش بیماریها و … جوامعی که سرمایه اجتماعی قوی دارند به مراتب پایین تر از جوامعی است که از همبستگی ضعیفی برخوردارند. تحقیق گرین نشان می دهد که کارگران معدنی که دارای سرمایه اجتماعی بالایی هستند از سلامت و بهداشت مطلوبتری برخوردارند.

پس هر چه سرمایه اجتماعی بالاتر باشد دسترسی به خدمات بهداشتی آسانتر است. بعد از جنگ جهانی دوم این اندیشه رشد یافت که برای توسعه کشورها نیازمند سرمایه اقتصادی هستند. اما به مرور علاوه بر توجه به سرمایه اقتصادی و منابع مالی بحث سرمایه انسانی یعنی انسان هایی که با کمک و تخصص و نیروی خلاقشان می توانستند نقش کار آفرینی ایفا کنند. بعد از فروپاشی شوروی اقتصاددانان متوجه شدند که بدون سرمایه های اقتصادی و یا انسانی نمی توان به هدف رسید.

آنها متوجه سرمایه اجتماعی شدند. مفهوم سرمایه اجتماعی یعنی ارتباطات مهم هستند. به طور کلی می توان گفت هر قدر در جامعه، سرمایه اجتماعی تقویت گردد تا حد زیادی از هزینه های مبادلاتی کاسته می شود. در حقیقت سرمایه اجتماعی با عملکرد اقتصادی رابطه مستقیمی دارد. اقتصاددانان معتقدند در ایران نیز تجربه سیاست گذاری های اقتصادی در سالهای پس از جنگ و به خصوص رویکرد یک بعدی به توسعه اقتصادی در برنامه اول و دوم به افت شدید سرمایه اجتماعی منجر گردیده است.

بور دیو سرمایه اجتماعی را در ممالک سرمایه داری به عنوان ابزاری برای تقویت و تثبیت جایگاه اقتصادی افراد به شمار می آورد. فوکویاما سرمایه اجتماعی را مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش های غیررسمی تعریف کرد. او اعتقاد دارد 1. سرمایه اجتماعی زیرمجموعه سرمایه انسانی نیست 2. سرمایه اجتماعی با توجه به علم سیاست و علم اقتصاد چیز خوبی نیست.

بررسی مفهوم و نظریه های سرمایه اجتماعی

     توکویل معتقد است هر قدر در یک سازمان درجه همکاری بیشتر گردد به همان نسبت درجه سرمایه اجتماعی بالا می رود. او عنوان می کند سرمایه اجتماعی دارای سه ویژگی است: 1. سرمایه اجتماعی بوسیله ویژگی های فردی افراد که از طریق جامعه پذیری در خانواده شکل می گیرد بوجود می آید. 2. سرمایه اجتماعی به وسیله باورها و ارزش های اخلاقی افرادی که اکتسابی است تولید می شود. 3. سرمایه اجتماعی بوسیله تصورات حجمی بین اعضاء تولید می شود.

     جیمز کلمن: وی توانست بین اقتصاد و جامعه شناسی پیوند عمیقی برقرار نماید. کلمن اگر تحلیل مفهوم کنش عقلانی اندکی عام تر گردد و سازمان ها و نهادهای اجتماعی بر روی این مفهوم سوار شوند سرمایه اجتماعی ابزاری خواهد بود که به تبیین این موضوع کمک شایانی خواهد کرد.

      سازمان های اجتماعی انطباق پذیر: به طور کلی اگر سازمان های اجتماعی بتوانند به نیازهای افراد پاسخ دهند و منابعی را در اختیار افراد قرار دهند که از طریق این منابع امکان کنش های خلاقانه افراد بیشتر گردد ما به هدف خود رسیده ایم. کلمن می نویسد: سازمانی که برای مجموعه­ای از هدف ها به وجود آمده است به هدف های دیگر نیز می تواند کمک کند بنابراین سازمان اجتماعی سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهد. به عنوان مثال می توان از افراد عضو یک صندوق قرض الحسنه روستایی به عنوان اعضای یک شبکه مردم نهاد زیست محیطی کمک گرفت.

     ساختمان ذهنی و زمینه: جامعه شناسان در زمینه تاثیر ذهن و زمینه با یکدیگر اختلاف نظر دارند. کارل مارکس اولویت را به ساختارهای اقتصادی می دهد و اقتصاد را زیربنا معرفی می کند اما جامعه شناسان تفسیرگرا مثل جرج هربرت میدو هربرت بلومر که از دیدگاه کنش متقابل دفاع می کند به عوامل ذهنی نقش بالاتری می دهد اما بوردیو تلاش می کند به رابطه بین ساختمان ذهنی و زمینه توجه نماید.

     ثبات انگیزه های درونی: اگر شبکه های ارتباطی به طور گسترده ای فعال گردند و بتوانند به گونه ای عمل کنند که افراد انتخاب هایشان را بر اساس یک قانون و مقررات خاصی انجام می دهند در آن صورت منافع بدست آمده بالاتر خواهد بود. در این مرحله قوانین به طور غیر ملموس بر روح جمعی جامعه تاثیر می گذارند و شهروندان بیشتر از گذشته متعهد می نمایند.

     آلن فوکس: وی به بررسی نقش اعتماد در سرمایه داری می پردازد. او معتقد است اگر در جامعه ای میان بخش و مجموعه های یک سازمان انعطاف و نرمش وجود داشته باشد در آن صورت گستره ی ارتباطات در وضعیت مناسبی قرار می گیرد. آنچه فوکس بر آن تاکید دارد اعتماد نهادینه شده است. اعتماد در این سطح به بررسی نقش اعتماد و بی اعتمادی در قوانین، نقش ها و رابطه ها توجه دارد که از طریق برخی از انسان ها به سایر انسان ها تحمیل شده یا تلاش برای فهم آن می شود.

در جوامعی که اعتماد از پایه و اساس مورد توجه قرار ندارد و در حوزه های نهادی دیده نمی شود بی اعتمادی بر همه چیز غلبه دارد. در همین مورد اگر محیط زیست و رابطه انسان با آن توجه کنیم ارتباط دو سویه و مبتنی بر اعتماد نهادینه دیده می شود. طبیعت انسان را لمس کرده با آن مانوس شده و برای آن ارزش زیادی قائل خواهد بود.

اگر می خواهیم یک زندگی پرنعمت داشته باشیم و طبیعت را در خدمت خود ببینیم باید به طبیعت احترام بگذاریم. فوکس تاکید می کند که اعتماد عامل پویای اصلی در محل کار است. در ایران که چک های بی محل در بازار کار افزایش داشته است این حاکی از تسلط بی اعتمادی و کوتاه مدت بودن روابط تجاری میان مردم است.

ایوانویچ معتقد است در پی بررسی این نظام ها به بررسی ابعاد و ویژگی های سرمایه اجتماعی می پردازد و می گوید سرمایه اجتماعی از دو بعد قابل بررسی است: 1. بعد کلان 2. بعد خرد در بعد کلان به این موضوع توجه می شود که کارکرد اجزاء سیستم تا چه حد به کیفیت روابط و رشد خلاقیت ها کمک می کند او معتقد است. در این بخش ما باید به بررسی شاخص های 1. نظم کاری 2. استفاده بهینه از منابع 3. غنیمت شمردن استفاده اختصاصی از اموال عمومی 4. توجه به وضعیت نیروی کار. او در سطح خرد به بررسی نقش عوامل ارتباطی و کنشی می پردازد و بیشتر موقعیت اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد.

این بخش به عوامل زیر برای بالا بردن راندمان کار توجه می کند. 1. توجه به خلاقیت کارکنان یک سازمان 2. هویت بخشیدن به نیروی کار 3. بالا بردن کیفیت کنش های ارتباطی. مدل طرح شده ایوانوویچ حاوی نکات اساسی به شرح زیر است: 1. سرمایه اجتماعی بستری از ارتباطات اجتماعی گسترده را برای رشد کیفیت زندگی توده های مردم فراهم نماید. 2. ایوانوویچ بر خلاف بوردو معتقد است سرمایه اجتماعی امکان بازتولید تضاد طبقاتی را نخواهد داشت. اگر در جامعه ای سرمایه اجتماعی به شکاف بیشتر منجر گردیده تمام ابعاد آن مورد توجه قرار نگرفته است.

اگر دولت در جامعه ای بخواهد کیفیت ارتباطات در نظام آموزشی را بهبود بخشد اما نتواند موقعیت اجتماعی جوانان را بعد از فراغت از تحصیل تغییر دهد و یا بگوید که تامین اجتماعی باید در اختیار همگان قرار گیرد اما سیاست ارائه امکانات بر اساس مناطق مختلف و طبقات اجتماعی آسیب پذیر در نظر نگیرد سرمایه اجتماعی به ضد خود مبدل می گردد. 3. طبق دیدگاه ایوانوویچ اگر سرمایه اجتماعی در جامعه رشد نماید هر فرد در هر موقعیت اجتماعی تلاش می کند از آسیب و خسارت غیر قابل جبران به محیط طبیعی جلوگیری کند.

4. سرمایه اجتماعی زمانی به نتیجه مطلوب می رسد که به صورت یکپارچه و در همه ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مورد بررسی قرار گیرد. 5. سرمایه اجتماعی در کل یک مفهوم ارائه شده ثابت در یک زمان مشخص نیست.

تقسیم بندی منابع سرمایه اجتماعی

     1. ساخته شده به صورت نهادی: الف) عقلانی ب) غیر عقلانی

     نهایی ترین شکل ساخت مند عقلانی را دولت های کمونیستی نظیر شوروی و چین بر عهده داشتند با این اصل معتقد بودند که جوامع می توانند بر اساس اصول عقلانی پایه گذاری شوند.

     2. ساخت مندی خود جوش: الف) عقلانی ـ نظریه بازی ب) غیر عقلانی. که شکل دیگری از ساختمندی اجتماعی است اما هنجارهای ساخته شده و به صورت خودجوش به جای آنکه از قانون و نهادهای دیگر غیررسمی سر برکشند از کنش های متقابل اعضای یک اجتماع به وجود می آیند و ناشی از انتخاب تعمدی نیستند.

     3. ساخته شده به صورت برون زاد: الف) ایدئولوژی ب) فرهنگ و تجربه تاریخی مشترک. منظور از ساخت مندی برون زاد این است که هنجارها از جایی به غیر از همان اجتماعی که در آن به کار رفته است سرچشمه می گیرند و نه به غیر از طریق کنش متقابل آن اجتماع یا محیط های خارجی

     4. طبیعی: الف) خویشاوندی ب) نژاد و قومیت

بخش دوم

     توسعه پایدار سرمایه اجتماعی و محیط زیست: یکی از کسانی که نقش بسزایی در بسط مفهوم سرمایه داری داشت آدام اسمیت بود. او در کتاب ثروت ملل منشا رشد اقتصادی را بهره برداری نامحدود از منابع طبیعی و تبدیل آن به کالاهای مورد نیاز می دانست. این نگرش باعث شد که جوامع بدون توجه به عواقب اجتماعی ناگوار مانند شکاف طبقاتی، تعارض اجتماعی، رشد فردگرایی و … گردید به همین دلیل برای بهسازی نظام سرمایه داری راهکارهایی ارائه شده است.

     تعاریف توسعه پایدار: توسعه پایدار فرایندی است که نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های آینده در تامین نیازهایشان برآورده سازد. 2. توسعه پایدار رهیافتی نوین است که توسعه اقتصادی را بدون در نظر گرفتن پایدار محیط زیست و عدالت اجتماعی فرایندی نیمه تمام و ناکامل می داند. 3. توسعه پایدار ایجاد محیطی برای زیستن با بالاترین کیفیت 4. توسعه پایدار، مدیریت نگهداری منابع طبیعی و جهت بخشی تحولات فناوری و ساختار اداری 5. توسعه پایدار یعنی عدم تحمیل آسیب ها و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و یا زیست محیطی کنونی به نسل های آینده.

     اما تعریف کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه: توسعه پایدار یک فرایند است نه یک مقصد از این رو نمی توان برای آن انتهایی در نظر گرفت. بر این اساس توسعه پایدار بر بهبود مداوم وضعیت شرایط انسانی که لازمه آن مراقبت از محیط زیست و دسترسی مدیریت شده به آن است تاکید می کند.

…

     ارائه راهکارهایی برای ارتقاء سرمایه اجتماعی: بکارگیری مفهوم سرمایه اجتماعی در سیاستگذاری های دولت ـ تبیین منافع سرمایه اجتماعی برای مردم ـ تلاش برای از بین رفتن نابرابری های اقتصادی و اجتماعی ـ گسترش اخلاقیات در حوزه کنش های ارتباطی ـ بستر سازی جهت حضور داوطلبانه مردم در برنامه های توسعه ـ از بین بردن انحصارات ـ استفاده از ظرفیت های دینی موجود در جامعه ـ گسترش انصاف در سیاست گذاری های محیط زیست ـ گسترش آموزش های محیط زیستی به عنوان زیربنای توسعه سرمایه اجتماعی محیط زیستی ـ ایجاد تعاونی های بهره برداری از محیط زیست ـ گام برداشتن در جهت خصوصی سازی اقتصاد ـ استفاده از نظریات و ایده های جامعه بومی

پاسخ به سوالات

     1. سرمایه اجتماعی چیست و چه ویژگیهایی دارد؟ سرمایه اجتماعی مفهوم چند بعدی است که در حوزه ارتباطی و کنشی نمود عینی پیدا می کند. سرمایه اجتماعی ارتباطات مهم هستند که باعث توسعه اقتصادی، رشد سرمایه انسانی و سرمایه فرهنگی می شود و باعث توسعه جامعه می گردد که با اعتماد و همکاری و روابط اجتماعی بالا می رود.

فهرست مطالب
سرمایه اجتماعی 1
بررسی مفهوم و نظریه های سرمایه اجتماعی 2
تقسیم بندی منابع سرمایه اجتماعی 12
بخش دوم 15
پاسخ به سوالات 21

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 24 صفحه متن (در قالب word ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Nazanin(15) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله ۱۹۰۰ تومان می باشد، جهت پرداخت و دریافت کامل متن مقاله روی تصویر زیر کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات حسابداری

نوشته شده در 20 شهریور 1400