«عبادت»
پیشگفتار
زندگی، بی یاد خدا تاریک است، و انسان بدون تکیه گاه، هراسان!
هر کس در زندگی به چیزی دل می بندد و امیدوار می شود و تکیه می کند ؛ اما خداشناسان و یکتاپرستان، دل به خدا می بندند و او را که تکیه گاهی مطمئن و پر توان است، الهام بخش خویش قرار می دهند.
نماز چیزی جز تکیه و امید و خواهش و عرض نیاز به آن ذات بی نیاز نیست که ما هستی خود را مدیون خداییم شناخت معبود و آفریدگار، محبت او را در دل ایجاد می کند و این محبت، انسان را به پرستش و عبادت و اظهار کوچکی و تواضع در برابر عظمت او وا می دارد.
عقل و احساس ما ـ ایمان و اندیشه ما و نفس که می کشیم و آنچه که به وصف و شماره نمی آید همه از عطاهای خداوند به ماست.
عبادت
پیش از ورود به بحث نماز، درباره عبادت و بندگی که روح نماز است سخن می گوییم.
عبادت، به معنای اظهار ذلت و کرنش در برابر خداوند است و کل عالم هستی در حال عبادت خداوند هستند. هر گیاه که از زمین می روید «وحده لاشریک له» می گوید.
خداوند می فرماید:
«و ما خلقت الجن و الانس الالیعبدون»
هدف آفرینش هستی و جن و انس، عبادت خداوند است.
«و لقد بعثنا فی کل امه رسولا ان عبدوا الله و اجتنبوا الطاعوت»
در هر امتی پیامبری بر انگیختم که (به مردم بگویند): «الله» را بپرستید و بنده خدا باشید و از طاغوت بپرهیزید.
خداوند نیازی به عبادت ما ندارد زیرا او بی نیاز مطلق است. بلکه عبادت مایه عزت و سعادت خود انسان است.
من نکردم خلق تا سود کنم بلکه تا بندگان جود کنم
اگر معلم درس می دهد و از شاگردانش می خواهد، درس بخوانید، نفع این درس خواندن به خود شاگرد بر می گردد و برای معلم سودی ندارد. پس ریشه های عبادت:
1- عظمت خدا
انسان در برابر خدا، احساس کوچکی و فروتنی می کند. خداوند عظیم و با جلال است و شناخت خداوند به عظمت و بزرگی، انسان ناتوان را به تعظیم و تکریم وا می دارد.
عبادت چگونه باید باشد؟
1- آگاهانه باشد
امام صادق (ع) فرموده است: کسی که دو رکعت نماز بخواند و بداند با که سخن می گوید، گناهانش بخشیده می شود.[1] در اینصورت است که نماز، معراج روح می شود و عامل بازدارنده از فساد و موجب قرب به خدا.
2- عاشقانه باشد
نشاط روح در عبادت باعث لذت در پرستش می شود. در دعا می خوانیم: «…و اجعل نشاطی فی عبادتک»[2] (خداوندا! نشاط مرا در عبادت خودت قرار بده.)
افرادی که از عبادت لذت نمی برند مانند انسانهای بیمار هستــند که از زنــدگی لذت نمی برند.
برای عاشقان، شنیدن صدای «اذان» اعلام فرا رسیدن لحظه دیدار است. پیامبر اسلام که به بلال می فرمود: «ارحنا یا بلال»[3]
ای بلال! ما از غم و تلخی نجات بخش، شوق زاید الوصف آنحضرت را به نماز می رساند.
3- خالصانه باشد
ریا و خودنمایی، آفت عبادت است. اخلاص در عبادت کاری دشوار است، رهایـــی از وسوسه های شیطان همتی بلند و اراده ای قوی می خواهد. عبادت ناخالص در راه الهی پذیرفته نمی شود.
«و ما امروا الا لیعبد و الله مخلصین له الدین»[4]
هیچ دستوری عبادی برای مردم نیامده مگر آنکه امر به اخلاص در آن شده است
4- خاشعانه باشد
انسانی که نیاز و عجز خود را می داند و عظمت الهی را می شناسد، خود را برابر خدای دانا آگاه می یابد، دل، حالتی متناسب با این «حضور» پیدا می کند، قلب، خاشع می باشد، نگاه افتاده می گردد، توجه از هر چیز دیگر بریده و به معبود متوجه می شود قرآن در توصیف مومنان و عبادتشان می گوید:
«الذین هم فی صلواتهم خاشعون»[5] در نمازشان خاشعند.
شرایط تکلیف
1- بلوغ
پسران با تمام شدن پانزده سال قمری و دختران با تمام شدن 9 سـال، به سن تکلیف می رسند و انجام واجبات و پرهیز از حرامها بر انسان لازم می شود، بلوغهای دیگری هم وجود دارد، مانند بلوغ سیاسی که به معنای رشد فکری و آگاهی در مسائل سیاسی جامعه و داشتن خط صحیح فکری و اطاعت از رهبران شایسته است. مانند حضرت قاسم که علیه ظلم یزید قیام کرد یعنی به بلوغ سیاسی رسیده بود.
«بلوغ اقتصادی»: به اینست که انسان در استفاده صحیح از اموال خود و دیگران، به رشد کافی رسیده باشد.
شناخت قبله
قبله ما کعبه مقدس است. هر طرف رو کنیم، خدا آنجاست. بنیانگذار خانه توحید، هم برای متوجه ساختن دل به نقطه ای مقدس، هم برای هماهنگی و نظم عبادت کنندگان و نمازگزاران در جهت گیری عبادی و هم برای اسرار دیگر، مأموریم که قبله نمازمان را کعبه قرار دهیم. مسلمانان، ابتدا به سوی «بیت المقدس» نماز می خواندند. یهودیان زخم زبان زدند که مسلمانان قبله ندارند و به سوی قبله ما عبادت می کنند.
پیامبر منتظر تکلیف الهی بود، که فرمان رسید هر جا هستید، روی را به سوی مسجدالحرام کنید.[1]
این فرمان، نشان می دهد که مسلمانان، باید متکی به خود و مستقل باشند، حتی در مسئله قبله و جهت نماز.
4- اذان
اذان شعار توحید مسلمانان است.
اذان، اعلام یکتائی خدا، رسالت حضرت محمد (ص)، ولایت علی (ع) رستگاری در سایه نماز و تکبیر خداوند و شعار اسلام است.
نماز، نخستین عبادتی که بر بندگان واجب شد.
ریشه واژه « نماز» معانی و کاربردهای آن
واژه فارسی « نماز» از لفظ پهلوی « نماک» گرفته شده است و آن هم به نوبه خود از ریشه باستانی « نم» به معنی « خم شدن» و « تعظیم کردن» مأخوذ است که بتدریج به معنی « صلات» یا عبادت ویژه مسلمین، اطلاق گردیده است. [1]
بر اساس برخی از تواریخ، برخی از ایرانیان تازه مسلمان در سالهای حکومت اعراب بر ایران به جای کلمه «صلات» از کلمه « نماک» استفاده می کرده اند و هنگام فراخواندن مردم بسوی نماز به جای (الصلوه) کلمه (النماک) و به جای (حی علی الصلوه) جمله (بشتابید بسوی نماک) را به کار می برده اند.
با توجه به موارد استعمال کلمه نماز، می توانیم برای ان سه معنی کلی در نظر بگیریم:
معنی اول: خدمت و خدمت کاری، اطاعت و فرمانبرداری، سر فرود آوری و تعظیم، سر بر زمین نهادن، کرنش و تکریم، اظهار اطاعت و بندگی.
واژه های «نماز بردن»، «در نماز ماندن»، «به نماز آمدن» و «نماز آوردن» به معنای پرستش کردن، عاجزی نمودن، خم شدن به علامت تعظیم و بندگی و به خاک افتادن به قصد تعظیم در برابر پادشاهی یا بزرگی دیگر به کار رفته است.
دقیقی طوسی گفته است:
به آیین شاهان، نمازش برید به پیش و پس تخت او منگرید
فردوسی طوسی سروده است:
فراوانش بستود و بردش نماز همی بود پیشش و مانی دراز
تاریخچه نماز
تاریخ نماز و پرستش و قدمت تاریخ ادیان و به موازات پیدایش حیات انسان است. نماز نخستین عبادتی است که بر بندگان واجب است.
«… الذین یومنون و یقیمون الصلوه و…»[2]
همانان که به غیب یعنی به وجود خدا، معاد و فرشتگان، ایمان دارند و نماز را به پا می دارند و….
نماز در ادیان پیش از اسلام:
حضرت ابراهیم (ع) برای خود و ذریه اش از خدا توفیق اقامه نماز می خواهد و می گوید:
«رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی.»[3]
ای پروردگار من، من و فرزندانم را اقامه کننده نماز قرار ده.
«قالوا یا شعیب اصلوتک تأمرک ان نترک ما یعبد ابا و نا…»[4]
گفتند: ای شعیب! آیا نمازت به تو فرمان می دهد که آنچه را پدران ا می پرستیدند رها سازیم…؟
اقمان به فرزندش می گوید:
«یا بنی اقم الصلوه و امر بالمعروف و انه عن المنکر»[5]
پسرم نماز را بپا دار و امر به معروف کن و نهی از منکر کن.
« ما کان صلاتهم عند البیت الامکاء و تصدیه…»[6]
ریشه واژه «صلات» معانی و کاربردهای آن
بعضی گفته اند: کلمه «صلات» عبری است و در زبان عبریان «صلاتا» کینه یهودیان است. «نولد که» صلات را از لفظ عربی «صلوما» مشتق می گیرد. و از پدر منابع شریانی الفاظی مشابه و معادل با «اقامه صلات» به چشم می خورد.
در آیه چهلم سوره حج «صلوات» به صیغه جمع ؛ به معنی «معابد» به کار رفته است.
«ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت ضوامع و بیع و صلوات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا»[1]
اگر خداوند، برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر، دفع نمی کرد، صومعه های راهبان، کلیساهای نصارا و کنیسه های یهود و مساجدی که در آنها نام خدا بسیار یاد می شود، ویران می شد. برخی از متاخرین، ریشه آنرا آرامی پنداشته اند و با تحقیقاتی که اخیرا به عمل آمده، این احتمال قوت گرفته است که اصل «صلوه» سریانی باشد و از آن زبان نخست در زبان جنوب عربستان معمول گردیده است و شعرا، آنرا در اشعار به کار برده اند و پس از آن اعراب شمالی، لفظ «صلوه» را از عربهای جنوبی گرفته اند. در هر حال، پیش از اسلام، این لفظ، به معانی «پرستشگاه» و «نیایش» بکار رفته است.
ترجمه و توضیح: در اشتقاق معنوی نام «صلوه» اختلاف کرده و گفته اند: ای کلمه از کجاست؟ گفته شده از «دعا» مشتق است و نام بردن از دعا، با کلمه «صلوه» در کلام عرب معروف است. بنابراین نماز را به خاطر دعاهایی که در آن وجود دارد، «صلوه» نامیده اند و گفته اند: نماز از آن جهت که رحمت پروردگار است، «صلوه» نامیده می شود.
نام های نماز در قرآن
1- صلات:
«انما المومنون… الذین یقیمون الصلوه و…»[1]
مومنان فقط کسانی هستند که نماز را به پا می دارند و…
2- ایمان
«و ما جعلنا العبله التی کنت لیها الالنعلم من یتبع الرسول و ماکان الله لیضیع ایمانکم»[2]
آن قبله را که بر آن بودی (بیت المقدس) برای آن مقرر کردیم تا کسانی را که از فرستاده ما پیروی می کنند از آنان که بر هر دو پاشنه بر می گردند و از دین روی می تابند جدا سازیم… و خدا کسی نیست که نماز شما را بدون پاداش بگذارد. (نمازهایی که تاکنون، رو به بیت المقدس، خوانده اید، باطل نیست.)
3- تسبیح
«فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون… و عشیا و حین تظهرون»[3]
هنگامی که شام می کنید و وقتی که وارد صبح می شوید… و شبانگاه و آنگاه که به نیمروز در می آیید تسبیح معبود یگانه را بجای آورید یعنی نماز بگزارید.
نتیجه
با توجه به آیات مذکور، نماز از بهترین توشه های آخرت است.
در سفر قیامت، مرگ، نخستین گام است و از همین روست که خدای تعالی در سوره قیامت پس از بحثهای مربوط به مرگ، ضمن اشاره به حرکت تکاملی هدایت به سوی پروردگار بر مسأله معاد و رستاخیز عمومی تاکید می ورزد و می فرماید:
…الی ربک یومئذ المساق
در آن روز مسیر همگان بسوی (دادگاه) پروردگار توست.
با آن که کارهای پسندیده زیادی وجود دارد و هر کدام توشه ای برای راه آخرت است، در این آیات از میان آن همه اعمال نیک و آنهمه توشه ها، به مهمترین آنها که همان اصول اعتقادات است و بلندترین شاخه دین که نماز است اشاره رفته است و این می رساند که نماز پس از ایمان و اعتقاد کامل، بهترین توشه برای آن سفر ابدی است و آن مسافر آخرت که دستش از این توشه ها تهی است، سزاوار عذاب مکرر است و نماز آخرین سفارش پیغمبران است.
نقش اجتماعی نماز
و نیز فرمودند:
«… و الزمو السواد الاعظم فان ید الله مع الجماعه.»[1]
… با اجتماعات بزرگ همراه شوید که دست خدا با جماعت است.
دین مبین اسلام به جمعیت و اجتماع مردم اهمیت زیادی داده است زیرا باعث تحکیم پایه های برادری و برابری می شود. با شرکت در نمازهای جماعت و جمعه و عیدین دلهای مسلمانان به هم نزدیک تر شده و بین آنان الفت و وحدت بوجود می آید.
علی (ع):
«و علیکم با لتواصل و التباذل و ایاکم و التدابر و التفاطع.»[2]
و بر شما باد به هم پیوستن و به هم بخشیدن و خود را از پشت کرده به یکدیگر و از هم بردیدن دور نگه دارید.
نماز و حفظ دین
نماز ستون دین است که آنرا استوار می دارد و حفظ می کند. امام علی (ع) فرمودند:
«…و الله الله فی الصلوه فانها عمود دینکم»[3]
از خدا بترسید! از خدا بترسید! در امر اقامه نماز که آن ستون دین شماست.
نماز باعث تقویت ایمان شده و اعتقادات دینی و حقایق بویژه یکتایی پروردگار را یادآور می شود. باعث تثبیت ایمان و اخلاص می گردد. روز جزا و حسابرسی بر اعمال را یادآوری می کند. اهمیت مسئله هدایت و رهبری (رهبری، امامت و ولایت) را متذکر می شود.
و نماز حقیقی، نمازگزار به عملی کردن سایر احکام پایبند می سازد. پایبندی به نماز در راس پایبندی دیگر عبادات است. از طرفی نماز، عبادتی بی خطر و بدون زحمت و هزینه است. کسی که این حکم خدا را اجرا نکند، چگونه احکام دیگر او را به کار خواهد بست.
امام علی (ع) فرمودند:
«فاما نقصان ایما نهن قعودهن عن الصلوه و الصیام فی ایام حیفین…»
و اگر چنین است که بازماندن از نماز، موجب نقص و ضعف ایمان است، پرداختن به نماز، موجبی برای کمال و قوت ایمان است.
سبک شمردن نماز
در حقیقت قبولی تمام اعمال انسان به پذیرفته شدن آن بستگی دارد و سبک شمردن آن به منزله بی اعتنایی به اسلام است. کسی که در نماز سستی می کند و حضور قلب ندارد مانند این است که به آفریننده خویش توجهی ندارد و هنگام نماز قلبش متوجه نماز نیست در نماز عجله می کند، عشق به خدا را درک نمی کند و گویی به کس دیگری غیر از خدا دل بسته است.
پیامبر (ص) درباره سبک شمردن نماز می فرماید:
«هر کس نماز را سبک بشمارد، از امت من نیست»
هر آینه شفاعت ما به کسی که نماز را سبک شمارد نمی رسد.
ترک نماز
ترک نماز آنچنان زشت و ناپسند است که مرز میان کفر و ایمان شمرده شده است. تارک نماز هیچ رابطه ای با خدا ندارد و بین او و خدا فاصله چندان می شود که نور ایمان از قلبش خارج می گردد و احساس پوچی و یهودگی می کند.
پیامبر (ص)در نکوهش تارک نماز می فرماید:
«بین العبد و بین الکفر ترک الصلوه»
فاصله بین بند، و کفر، ترک نماز است.
و در جای دیگر می فرماید:
«من ترک الصلاه معتمداً فقد کفر»
هر کس از روی عمد نماز را ترک کند، از اسلام خارج شده و کافر است.
نتیجه
نماز شکرگزاری از روی اختیار از خدا و ندامت و آن از دید خردمندان امری واجب است. پس اهمیت به نماز نشانگر خردمندی و ترک آن نشان بی خردی است. و عاقل آشنا به وظیفه است و این از خصایص عالی انسانی است. نمازگزار واقعی آشنا به وظیفه است و نماز را بر هر کاری مقدم می دارد. نماز باعث تعاون و همکاری و همفکری می گردد. نماز باعث خود سازی و جامعه سازی می شود. هر فرد می تواند با خود سازی با ساختن جامعه اش کمک کند. (جامعه را تک تک افراد می سازند) نماز باعث معرفت و آگاهی انسان می شود کسی که خدا را نمی شناسد، نماز نمی خواند.
فهرست مطالب
پیشگفتار 1
عبادت 2
عبادت چگونه باید باشد؟ 3
شرایط تکلیف 5
شناخت قبله 6
ریشه واژه « نماز» معانی و کاربردهای آن 10
تاریخچه نماز 10
ریشه واژه «صلات» معانی و کاربردهای آن 12
نام های نماز در قرآن 15
نتیجه 36
نقش اجتماعی نماز 40
نماز و حفظ دین 40
صفات نمازگزاران 41
سبک شمردن نماز 42
ترک نماز 43
نمازهای واجب 43
مقدمات نماز 43
نتیجه 44
مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، پاورقی برای تمام آیات و احادیث، فهرست مطالب و 44 صفحه متن (در قالب word 
) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.
قیمت این مقاله 2900 تومان می باشد، جهت پرداخت و دریافت کامل متن مقاله روی تصویر زیر کلیک کنید
مشاهده فهرست مقالات مذهبی 
نوشته شده در 2 شهریور 1400