«علم پزشکی»
مقدمه
تاثیر جنگ جهانی دوم منحصر به تغییر نقشه های جغرافیایی بود بلکه این جنگ مبدا تحولات عظیم در علوم و فنون نیز گردید.
در خلال این جنگ، اتم که جزء لایتجزا محسوب می شد متلاشی شد و معلوم گردید جهان بنایی است که از پاره های کهربایی و شیء نامعلوم به نام نوترون ساخته شده است و دیگر کسی دنبال حلقه مفقون نمی گردد. جبر علت و معلولی هم روانه دیار فراموشی شد.
علم پزشکی و داروسازی نیز از این تحولات بی بهره نماند. زیرا در خلال این جنگ پنیسیلین و به دنبال آن سایر داروهای ضد حیات میکروب یکی پس از دیگری ساخته شد و افکاری که از عصر پاستور متوجه واکنش و سرم شده بود بسوی قارچها برگشت و توجه داروسازان به فواید میکروبها و مواد غذایی جلب گردید.
گامهای نخستین
«به عقیده هربرت اسپنسر ـ که تخصص عظیمی در جمع آوری دلایل برای اخذ نتایج دارد ـ کاهنان همانگونه که نخستین ادیبان بوده اند، اولین دانشمندان نیز به شمار می روند؛ علم از مشاهدات و رصدهای فلکی آغاز می شد که منظور از آنها تعیین وقت دقیق جشنهای دینی بوده است. این معلومات و اطلاعات در معابد حفظ می شده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است.» ممکن است همه علوم از جمله دانش پزشکی، مانند اصول کلی مدنیت با کشاورزی پیدا شده باشد. مثلاً علم هندسه همانگونه که از اسمش پیداست اندازه گیری زمین (geometry) می باشد. همچنین ممکن است ضرورت تعیین هنگام کشت و درو و آمد و رفت فصول مختلف سال سبب آن شده باشد که مردم به آسمان و ستارگان توجه کنند و تقویمی برای خود بسازند و به این ترتیب علم هیئت و نجوم پیدا شده است. پس از آن کشتیرانی سبب پیشرفت نجوم، تجارت باعث ایجاد ریاضیات، و هنرهای صنعتی علت پیدایش علوم فیزیک و شیمی شده باشد.
طب در دوران امپراتوری روم
رومیان سربازان شجاع و مدیران لایق بودند ولی طب را از یونانیان گرفتند. روحانیان مکتب اسکولاپ و غلامان طبابت می کردند و بسیاری از پزشکان یونانی بودند. بر حسب فرمان ژول سزار ( 46 سال قبل از میلاد) وضع اجتماعی پزشکان تحت نظم و قانون درآمد و به تمام پزشکان یونانی که در امپراتوری روم طبابت می کردند ملیت و تابعیت رومی اعطا گردید.
در مقابل پیروان مکتب بقراط مکتبهای دیگر با عقاید و روشهای جدید به وجود آمد. کتابهای مفصل در باب مامایی و بیماریهای زنانه و روش آموختن پزشکی تالیف شد.
طب در هندوستان
سه قرن قبل از میلاد مسیح در هندوستان امپراتوری بزرگی تشکیل و بیمارستانها و مراکز علمی تاسیس شد.
ادواری که طب در این عصر در هندوستان طی کرده است عبارت است از:
1. دوره ودیک: در این دوره بیماریهای همه گیر تحت مطالعه قرار گرفت و جراحی پیشرفت کرد.
2. دوره برهمنی: که معنویت وارد پزشکی شد.
3. دوره طب کلاسیک هندی: در این دوره سازمان آموزشی ترکیب و اخلاط داروها، مامایی، جراحی و بخصوص جراحی ترمیمی بینی مطمح نظر بوده است. علت توجه به جراحی پلاستیک بینی آن بوده که در آن دوره مثله کردن و بریدن بینی و تغییر شکل اعضای صورت از مجازاتهای متداول بوده است.
طب در چین
فرهنگ چین تحت تاثیر فلسفه بودا و کنفسیوس و سایر فلاسفه بوجود آمد: تمدن چین تا قرون وسطی از حیث فن و تکنیک از تمام کشورهای غربی پیشرفته تر بود. قطب نمای دریایی، باروت، ابریشم، ظروف چینی، حروف چاپ و مرکب همه از اختراعات چینی هاست و قرنها بعد اروپائیان با این اختراعات آشنا شدند.
طب در چین بر اساس عقاید و فلسفه کنفسیوس پی ریزی شد و مراحل تکامل خود را از طب اوهام و جادو شروع کرد و به مرحله شناسایی گیاهان و مصرف آنها در پزشکی و دردشناسی رسید. بسیاری از داروها از جمله افریدن و کافور در چین کشف شد. خالکوبی و سوزن زدن در درمان بیماریها رایج گشت. تصور می کردند به وسیله خالکوبی به مجاری خون و اخلاط دست می یابند. فرو بردن نوعی از کاغذ به زیر پوست و آتش زدن به منظور درمان و تلقیح آبله معمول بود.
لازم به توضیح است نبض شناسی که به زبان انگلیسی sphygmology است از پیشوند sphygmo مشتق از واژه یونانی می باشد که به معنای نبض است. همچنین logy به معنی شناسی است. پزشکان چینی را از نظر نبض شناسی پیشگام دانسته اند و بر اساس عقاید پزشکان چین باستان که امروزه نیز نوع بیماری را از روی ضربان نبض (قوی، ضعیف، تند یا کند) و نیز بر حسب سایر صفات و مشخصات آن تشخیص می دهند. در پزشکی پیشرفته کنونی، برای ثبت فشار خون، نبض نگاری، اندازه گیری قدرت ضربان نبض، و ثبت حرکات نبض دستگاههای مجهزی را مورد استفاده قرار داده اند.»
ایران
ابتدای پزشکی و درمان ایران را می توان از مهاجرت اقوام آریایی به این سرزمین دانست. آنچه مسلم است، پیش از ورود آریاییها، بومیان ساکن اینجا خود شیوه های درمان بخصوصی داشتند. مادها نخستین قومی بودند که در ایران تشکیل حکومت دادند و هگمتانه (همدان کنونی) پایتخت آنها بود. دولت ماد در 701 تا 708 قبل از میلاد تاسیس گردید و 150 سال دوام داشت و سرانجام در سال 550 قبل از میلاد به دست کورش بزرگ برچیده شد.
از تمدن ماد آثار زیادی باقی نمانده و هیچ کتیبه ای که نشان دهنده خط و زبان آنها باشد به دست نیامده، اما هم در کتیبه های آشوری و هم در سنگ نبشته های هخامنشی وجود تمدن قابل توجهی در ماد محرز می شود. چند نمونه از آثار ماد باقی مانده که پایه تمدن این قوم را نشان می دهد: مجسمه شیری از سنگ در نزدیکی شهر همدان، صورت حجاری شده مردی با لباس مادی در دخمه ای نزدیک سرپل ذهاب که اکنون آنرا «دکان داود» می نامند…
از مذهب ماد نیز اطلاع درستی در دست نیست، ولی به عقیده برخی از مورخان مادها به دو نیروی اهورامزدا و اهریمن اعتقاد داشتند. روی هم رفته مذهب و سحر و جادو در زندگیشان دخالت داشت.
بر حسب عقیده زردشتیان نخستین طبیب ایران تریتا (Thrita) نام داشت و این شخص همانند ایمهوتپ (Imhotep) در مصر اسقلبیوس در یونان بود. در ایران تا حدود 500 قبل از میلاد اثری از بهداشت و درمان ملل دیگر دیده نمی شود و بعدها این اختلاط و امتزاج پدیدار گشته است.
از منابع و مآخذ تاریخی چنین استنباط می شود که مکتب زردشت (مذهب مزدیسنا) خیلی زودتر و پیشتر از مکاتب طبی یونان در جهان قدیم وجود داشته است. در این مکتب طریقه درمان و بهبود از طریق مذهب و روحانیت به مردم آموخته می شد. با توجه به اینکه زردشتیان عقیده داشتند که اهورامزدا نیکی را آفریده و رنج و درد و بیماری از وسوسه اهریمن است، بدین جهت مبارزه بین بیماری و بهبودی یعنی «مبارزه اهریمن و اهورامزدا به طور مستمر ادامه داشت.»
ایرانیان قدیم، دشمنان و شور چشمها را نیز سبب رنج و بیماری می دانستند. بعدها ایرانیان باستان دریافتند که امراض دارای علل طبیعی هستند و از این جهت برای دور کردن آنها و بازگشت سلامتی خود متوسل به دوا و درمان شدند. اما زمانی که بیماری را در نتیجه دخول اهریمن و شیطان (دیو) به حساب می آوردند به ناچار برای علاج خود به موبدان رجوع کرده و آنها نیز با ادعیه و اوراد و روشهای مذهبی بیمار را شفا می دادند.
در ایران دو مکتب وجود داشت: یکی مکتب مزدیسنا و دیگری مکتب اکباتان. در مکتب مزدیسنا پزشکی و درمان بر اساس تعالیم زردشت است. مکتب اکباتان نیز یک سده بعد از مکتب مزدیسنا بوده و صد شاگرد داشته است. پلوتارک که آنجا را دیده و در همین زمینه می نویسد: در مکتب اکباتان که شخصاً بدان راه یافته ام حکمت، نجوم، طب و جغرافیا در آن تعلیم داده می شود و صد شاگرد در آن تحصیل می کنند.
طب اسلامی
پس از فتح ایران به دست تازیان تا دویست سال در ایران و دیگر سرزمینهای مفتوحه هیچ گونه پیشرفت علمی حاصل نگردید. در دوره خلافت امویان پزشکان عموما رومی و مسیحی بودند و از این رو اثر یا آثاری از آنها باقی نمانده است. خلفای اموی به دانش و اندیشه علمی توجهی نشان نمی دادند و عقیده داشتند جز زبان عربی و فصاحت و بلاغت به کـــار نمی آید. پس از انقراض بنی امیه، بنی عباس به دست ایرانیان خلافت مسلمین را عهده دار شدند و بغداد را پایتخت قرار دادند. شالوده این شهر به توصیه خالد بن برمک (ایرانی) و منجم معروف ایرانی نوبخت (متوفی به سال 161 ه.ق.) که ابتدا زردشتی ولی بعد اسلام آورده بود و چند ایرانی دیگر ریخته شد. از آن پس بغداد رو به پیشرفت نهاد و به تدریج از شهرت گندیشاپور کاسته شد. پزشکان و استادان نامی گندیشاپور به بغداد آمدند و کم کم این شهر مرکز حوزه علمی ممالک شرقی اسلامی گردید. اما گندیشاپور علی رغم پیشرفت سریع بغداد تا اواسط قرن چهارم هجری قمری همچنان پا بر جا بود.
حضرت عیسی مسیح و شفای بیماران
تولد و زندگی
عیسی ابن مریم (منسوب به ناصره) ملقب به مسیح به زبان انگلیسی و فرانسه Jesus نامیده می شود. محل تولد حضرت عیسی بیت لحم به سال 749 رومی (622 قبل از هجرت) است که به سال 30 میلادی در جلجتا (Golgotha) خارج حصار بیت المقدس مصلوباً شهید شد. مسیحیان او را به لقب Christ می نامند و غالبا او را پسر خدا می دانند (برخی از رهبران مذهبی از جمله نسطوریون عیسی (ع) را فرزند مریم محسوب می دارند). مسلمانان او را در زمره پیغمبران اولوالعزم می دانند. (پیغمبران عمده که بر امور عهد کرده خود و سپرده خدای تعالی آهنگ و کوشش کردند و آنان موسس ادیان بزرگ و صاحب کتاب آسمانی هستند و عبارتند از: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، و محمد).
شغل و تحصیلات عیسی (ع)
عیسی (ع) از تعلیمات رسمی برخوردار نبود. به همین دلیل همسایگان و آشنایان می پرسیدند: «چگونه است که این مرد می تواند بخواند، حال آنکه هرگز به مدرسه نرفته است!» در کنیسه حاضر می شد و به آنچه از اسفار نقل می کردند با لذتی آشکار گوش فرا می داد. «صحیفه های انبیا و مزامیر بیش از همه عمیقاً در حافظه اش رسوخ یافت و به شکل گیری شخصیت او یاری داد. شاید صحیفه دانیال و کتاب خنوخ را نیز خواند، زیرا تعالیم بعدی او از کشف و شهود آنان درباره پیدایش مسیح و روز قیامت و فرا رسیدن ملکوت خداوند سرچشمه می گیرد. هوایی که استنشاق می کرد از هیجان مذهبی اشباع بود. هزاران یهودی با نگرانی انتظار رهاننده اسرائیــــــــل را می کشیدند. سحر و جادو، فرشته و دیو، جن زدگی و جن گیری، معجزه و پیشگویی، غیبگویی و طالع بینی در همه جا از واقعیتهای مسلم به شمار می رفتند؛ شاید داستان موبدان تن در دادنی ضروری در برابر اعتقادات طالع بینی آن عصر بوده است. مدعیان اعجاز شهرها را می پیمودند. همه یهودیان صالح فلسطین هر ساله به مناسبت عید فصح سفری به اورشلیم می کردند، بنابراین عیسی حتما اطلاعاتی درباره اسینیان و شیوه زندگی نیمه راهبانه و تقریبا بوداییشان داشته است. و احتمالا درباره فرقه نصرانیان هم، که در آن سوی اردن در پرایا سکونت داشتند و اعتقادی به نیایش هیکل نداشتند و منکر قدرت مطلقه شریعت بودند، چیزهایی شنیده بود. ولی آنچه در او شور و شوق مذهبی برانگیخت، موعظه های یحیی، پسر الیصابات دختر عموی مریم، بود.»
تحقیق یک رومی در باب زنده شدن لازار
یک رومی که داستان زنده شدن لازار به دست عیسی مسیح را شنیده بود به روستای محل زندگی وی رفته، موضوع خارق العاده حیاتش را مورد تحقیق و بررسی قرار می دهد. در زیر، پرسشها و پاسخهای مرد رومی مزبور و خود لازار ازکتاب «مردی بالای صلیب» نقل می گردد:
«پرسیدم: نام تو چیست؟
آن مرد گفت: اسم من لازاروس (لازار) می باشد. از من چه می خواهی؟
گفتم: لازاروس، آیا راست است که تو مرده بودی و بعد زنده شدی؟
آن مرد گفت: بلی این موضوع حقیقت دارد.
گفتم: آیا راست است که عیسی مسیح که او را به صلیب کوبیدند، تو ا زنده کرد؟
لازاروس گفت: بلی، این موضوع حقیقت دارد.
گفتم: من می خواهم بدانم که تو چگونه زنده شدی؟
کلیسا و پزشکی و درمان اروپا
در قرون وسطی و اصولا در جهان مسیحیت، پزشکی و درمان شعبه ای از الهیات و شعایر مذهبی و عمل به مشتی اوهام و خرافات بود. اوگوستینوس (St. Augustine) عالم الهیات مسیحی و از آبای کلیسا می گفت بیماریهای بشری همه بر اثر وجود شیاطین و نفوذ آنها در رگ و ریشه انسانهاست. بیشتر زعمای مسیحی و گردانندگان کلیسا با وی هم عقیده بودند. از این رو، منطقی به نظر می رسید که با تاسیس موسسات روحانی (به جای موسسات پزشکی و درمانی) با کمک گرفتن از اوراد و ادعیه و معجزه های حضرت عیسی و حواریون و قدیسین بیماریهای مختلف را معالجه نموده و در مواقع ضروری از شیوع آنها جلوگیری نمایند. به همین دلیل کلیساها و دیرها و صومعه های متعدد به وجود آمدند و برای اداره آنها عده کثیری مردان و زنان روحانی تربیت شدند.
اوهام و خرافات در اروپا
اروپا، تا همین سده های اخیر بویژه در قرون وسطی به شدت گرفتار افسانه و اساطیر، سحر و جادو، موجودات عجیب و غریب، ارواح خبیثه، احکام نجوم، علم غیب و پیشگویی بود. اعتقاد به اوهام و خرافات به قدری در مردم ریشه دوانده بود که حتی فضلا و دانشمندان نیز در این خوش باوری سهیم بودند.
پیر آبلار (Abelard) (1079 – 1142 م.) حکیم مدرسی فرانسوی عقیده داشت شیاطین بواسطه اطلاع دقیقی که از اسرار طبیعت دارند، قادرند به اعمال جادویی بپردازند. آلفونسوی (alfonso) دانا و منجم به وجود سحر معتقد بود و طالع بینی با اختران را مجاز می دانست.
روی هم رفته اوهام و خرافات همیشه و همه جا همراه مردم بود و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یافت. در نتیجه محیط مملو از شیاطین ریز و درشت، دیو پری، ارواح خبیثه بود؛ آلمان و اسکاندیناوی و ایرلند نیز مسکن افعیهای خون آشام محسوب می گردید. انتقال اوهام خرافات از مشرق زمین در دوران جنگهای صلیبی شدت یافت و اروپائیان بیش از شرقیها خرافه پرست شدند و برای اینکه به این باورهای خرافی رسمیت داده شود، آنها را ضمیمه مقررات و موازین دینی نمودند. مردگان و روح آنها در زمین و آسمان راه می افتادند و افرادی که خود را به شیطان فروخته بودند به شکل گرگ خون آشان درآمده و در صحراها و دشتها و بیابانها و بیغوله ها به ترکتــازی می پرداختند.
در همین زمینه نوشته اند که قدیس ادمند ریچ (Edmund Rich) (1326 م.) اسقف کانتربری (انگلستان) وقتی دسته ای از کلاغهای سیاه را در آسمان در حال پرواز دید گفت: «این کلاغان شیاطینی هستند که برای بردن روح یکی از رباخواران به پرواز درآمده اند، حال آنکه عادت کلاغان این گونه است که در صبح یا هنگام غروب معمولا گروهی پرواز می کنند و مختص نقطه خاصی نیست. در نزد مسیحیان آن دوران جمعیت شیاطین به تدریج افزایش می یافت ولی کاهش پیدا نمی کرد. نیز نوشتن و گفتن قصه های مربوط به جن و پری و ارواح شریر به وفور رواج داشت.
فهرست مطالب
خلاصه
مقدمه
گامهای نخستین
طب در دوران امپراتوری روم
طب در هندوستان
طب در چین
ایران
طب اسلامی
حضرت عیسی مسیح و شفای بیماران
شغل و تحصیلات عیسی (ع)
تحقیق یک رومی در باب زنده شدن لازار
کلیسا و پزشکی و درمان اروپا
صومعه ها و دیرها و مراقبتهای پزشکی
اوهام و خرافات در اروپا
دفع شیاطین و برخی باورها
مبارزه با جادوگری و خرافه پرستی
پزشکان جادوگر
احیای پزشکی و درمان
مدرسه پزشکی سالرنو و دانشگاهها
کالبدشناسی سالرنویی
گسترش آموزش پزشکی
وضع پزشکی
نظام نامه پزشکی و درآمد پزشکان
پزشکان نامی و تالیفات عمده
شرح نویسی و نظریه پردازی پزشکی
بیمارستانها و موسسات درمانی
آغاز افزایش بیمارستانها و درمانگاهها
بیمارستانها و موسسات درمانی
منابع و مآخذ
مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، دارای شکل، فهرست مطالب و 61 صفحه متن با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Nazanin(15) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.
قیمت این مقاله 7800 تومان می باشد، جهت پرداخت و دریافت کامل متن مقاله روی تصویر زیر کلیک کنید.
همچنین ببینید 
نوشته شده در 13 تیر 1400