مقدمه
همانگونه که ملاحظه شد، تاکنون به طور صریح از پول و ارتباط با شاخصهای واقعی اقتصاد صحبتی به میان نیاورده ایم. اما به واقع اقتصاد دارای بخش دومی است به نام بخش پولی آن و زمانی یک اقتصاد در تعادل قرار دارد که نه تنها بخش واقعی آن در تعادل باشد (یعنی عرضه کل آن برابر با تقاضای کل آن شود)، بلکه بخش پولی آن نیز به طور همزمان در تعادل باشد.
در این بخش پس از بحث در مورد پول و بازار پول به ارتباط بین بخش پولی اقتصاد با بخش واقعی آن، همچنین تعادل همزمان در هر دو بخش اقتصاد خواهیم پرداخت.
پول
تا قبل از بحران بزرگ اقتصادی جهان پیشرفته در سال 1930 تعریفی از پول می شد چنین بود ؛ پول وسیله ای برای تسهیل در مبادلات است. ثانیا، وسیله ای برای اندازه گیری ارزشهای اقتصادی است. ثالثا، وسیله ای برای ذخیره ارزش است.
بعد از بحران بزرگ و مطرح شدن نظریات کینز، تعریف پول کاملتر شد و امروزه در تعریف پول علاوه بر وظایف سه گانه فوق، پول را عامل تحرک یا رکود فعالیتهای اقتصادی نیز معرفی می کنند. در مورد هر یک از وظایف پول، در زیر توضیح مختصری داده می شود.
اولا، پول به عنوان وسیله ای برای پرداختها، باعث به حداقل رسیدن هزینه انجام مبادلات کالاها و خدمات می شود. به طور مثال، شما قبل از رفتن به دکتر نیازی به تهیه شام و بردن برای وی ندارید. بلکه کافی است در ازای خدمت وی پول پرداخت کنید. دکتر نیز پس از پایان کار می تواند این پول را با آنچه می خواهد معاوضه کند.
ثانیا، همانطور که متر واحد اندازه گیری طول، لیتر واحد اندازه گیری حجم و… است. پول نیز ارزشهای اقتصادی را اندازه گیری می کند و به این ترتیب امکان مقایسه بین آنها را به ما می دهد. از طرف دیگر، پول به عنوان واحد اندازه گیری ارزشهای اقتصادی باعث کاهش هزینه های معاملاتی، از طریق امکان اندازه گیری و ثبت همگن موجودیها و جریانهای اقتصادی می شود.
همچنین، نیازهای یک خانوار برای تهیه مواد غذایی، مسکن و پوشاک را می توان در بودجه خانوار بر حسب واحد پول معین کرد. تولید کالاها و خدمات مختـلف در سطح ملی را می توان بر حسب واحد پول مشخص کرد و از آن برای تصمیمات اقتصادی استفاده کرد. بدون وجود پول به عنوان واحد محاسبه، برنامه های اقتصادی فردی و عمومی عملا غیر ممکن است.
ثالثا، پول به عنوان ذخیره کننده قدرت خرید باعث کاهش هزینه های معاملاتی از طریق انجام فعالیت های اقتصادی در طول زمان می شود. به بیان دیگر معمولا فعالیتهایی که ایجاد کننده درآمد هستند، با تصمیمات مصرفی، همزمان نیستند لذا، شخص در ازای فعالیتهای تولیدی خود حاضر به دریافت پول است تا بتواند در مورد چگونگی خرج آن در حال و آینده تصمیم بگیرد. البته غیر از پول کالاهای دیگری هم وجود دارند که ذخیره کننده ارزش هستند، نظیر خانه، ملک، اوراق قرضه، سهام و دارائیهای متعدد دیگر.
رابعا، قابل ذکر است که قبل از بحران بزرگ اقتصادی جهان غرب در سال 1930، پول به عنوان یک عامل خنثی که روی شاخصهای اقتصادی واقعی بی تاثیر است مطرح می شد. اما در واقع کینز با ارائه نظرات خود در مورد علت بحران و راه حلهایی برای خروج از آن، برای اولین بار این نظریه را رد کرد و نشان داد که پول عاملی خنثی در فعالیتهای اقتصادی نیست و می تواند روی آن تاثیر بگذارد. به نظر کینز کمی پول در اقتصاد می تواند سبب کاهش سطح فعالیتهای اقتصادی و رکود شود. برعکس زیادی پول باعث رونق کاذب اقتصاد و تورم شود.
چگونگی پیدایش و تکامل پول
جوامع بشری از نظر نوع رابطه مبادله در داخل مرزهای خود، مراحلی را طی کرده اند که عبارتند از: مرحل اول مبادله مستقیم کالا با کالا (که به آن مبادله پا یا پای نیز گفته می شود). مرحله دوم اسنفاده از کالای خاصی به عنوان وسیله مبادله است. به این ترتیب که در هر محلی، بسته به شرایط آنجا، نوعی از کالا وسیله مبادله واقع می شده است. مثلا در بعضی نقاط حیوانات، اعم از گاو و گوسفند و شتر و اسب، در دیگر نقاط نمک، چوب، سنگ و… مورد استفاده قرار گرفته است. مرحله سوم استفاده از فلزات، به خصوص طلا و نقره است.
مرحله چهارم، سیستم یک فلزی است که از قرن شانزدهم برای اولین بار در انگلستان ایجاد شد. علت به وجود آمدن سیستم تک فلزی به جای سیستم دو فلزی اشکال مهمی بود که شخصی به نام «گرشام» مشاور ملکه الیزابت اول به آن پی برد. به نظر گرشام، زمانی اشکال سیستم دو فلزی ظاهر می شود که نواسانات قیمت این دو فلز، باعث به هم خوردن نرخ ثابتی که طبق قانون بین این دو پول وجود دارد، می شود. به همین دلیل، به نظر وی با افزایش قیمت نسبی یکی از این دو فلز، مردم سعی در نگهداری پولی که قیمت فلز آن افزایش یافته است می کنند و این به مفهوم آن است که «پول بد پول خوب را از جریان خارج می کند» این جمله ثبت شده به نام «قانون گرشام» معروف است.
مرحله پنجم، ایجاد پول کاغذی است. داستان چگونگی به وجود آمدن پول کاغذی داستان مفصلی است. اما در اینجا فقط یک نمونه تاریخی از چگونگی به وجود آمــــــدن آن را ذکر می کنیم. گفته می شود، شخصی به نام پالم استراخ بنیانگذار بانک استکهلم (بانک استکهلم به عنوان یکی از بانکهای اولیه دنیاست که در سال 1650 تاسیس شد)، در مقابل سپرده های مردم رسیدی به مشتریان خود تحویل می داد که قابل انتقال بود. به تدریج نقشی مانند پول کاغذی امروزه را بازی می کرد.
بالاخره مرحله ششم، استفاده از پول ثبتی و اعتباری است. منظور ازپول ثبتی مبالغی است که مردم نزد بانکها به صورتهای مختلف نگهداری می کنند که در دنیا از قرن نوزدهم متداول شده است و معروف ترین آنها حسابهای دیداری و پس انداز است. امروزه پولهای کاغذی نیز جنبه اعتباری دارند و متقاضیان آن نه به دلیل پشتوانه و قابلیت تبدیل آن به طلا بلکه به اعتبار ناشر آن که دولت است آن را قبول دارند.
پول کاغذی و بانک
به طوری که در تاریخ بانک داری ثبت شده است، پول کاغذی در ابتدا توسط بعضی از صرافیها رایج شد. به این ترتیب که صرافان معتبر در مقابل دریافت مسکوکهای طلا و نقره از مشتریان خود رسیدی به آنها تحویل می دادند که به علت اعتبار صرافان این رسیدها در بازارها به عنوان پول مورد استفاده قرار می گرفتند علت استقبال مردم از این مسئله نیز به دو دلیل بود. اول آنکه افراد با سپردن پول خود نزد صرافها، که به صورت طلا نقره بود، از گزند خطرات احتمالی سرقت مصون می ماندند. دیگر آنکه وزن زیاد پولهای فلزی باعث مشکلاتی برای آنها می شد که با تبدیل آن به رسیدهای کاغذی این مشکل نیز حل می شد.
موسسات مالی (صرافیها) نیز به دو دلیل با سرعت گسترش یافتند. دلیل نخست، استقبال مردم از این کار صرافیها بود. دلیل دوم آنکه صرافان پس از مدتی دریافتند که به علت اطمینان مردم به آنها در هر دوره از زمان فقط درصد بسیار کمی از رسیدهای منتشر به آنها بر می گردد. یعنی در واقع همیشه مقادیری مسکوک به صورت راکد در صندوق صرافها باقی می ماند. به همین دلیل صرافها به این فکر افتادند که بخشی از این مبالغ راکد را به صورت وام به دیگران قرض دهند و در مقابل بهره ای دریافت کنند.
پس از گذشت چندی، صرافان متوجه شدند که حتی به جای وام دادن مسکوکات راکدی که نزد خود دارند، می توانند به متقاضیان وام، رسیدی بدهند که برای دریافت کننده وام نیز به دلایلی که در بالا گفته شد این رسیدها در بسیاری در موارد مقبول تر از دریافت سکه بود. به این ترتیب موسسات مالی به سرعت گسترش یافته و با تغییراتی به صورت بانک در آمدند.
به هر حال، همان طور که در تاریخ بانک داری ثبت شده است، بانکها از شروع تا زمان به وجود آمدن بانکهای مرکزی و نظارت و کنترل دولتها، حوادث گوناگونی را پشت سر گذاشته اند. از جمله این حوادث، عدم اطمینان مردم از توانایی پرداخت بانکها، به خصوص در مواقع رکود اقتصادی بود. به همین جهت تقاضای دسته جمعی مشتریان برای دریافت طلب خود، باعث ورشکستگی بانکهای بسیاری شده است.
بانک مرکزی
ایجاد موسسات به نام بانک، در اقتصادهای مختلف، اگر چه دارای محاسنی بود، اما مشکلاتی نیز برای دولتها ایجاد می کردند که از جمله ورشکستگی آنها بود. به همین علت، پس از ایجاد بانکها و به وجود آمدن مشکلات همراه با آنها، دولتها به تدریج متوجه شدند که پول بانکی ایجاد شده به وسیله بانکها را باید به صورتی تحت کنترل خود در آوردند. برای کنترل میزان انتشار پول بانکی و کمک به بانکها در شرایط بحرانی، دولتها به این نتیجه رسیدند که باید تشکیلات متمرکزی به وجود آورند. به این ترتیب اولین قدمها در زمینه ایجاد تشکیلاتی به نام بانک مرکزی مهیا شد.
اولین بانک مرکزی دنیا، بانک انگلستان بود که در سال 1694 به صورت شرکت سهامی ایجاد شد. این بانک اگر چه در ابتدا تحت نظر دولت بود امام مانند سایر بانکهای معمولی عمل می کرد و تنها تفاوت آن با سایر بانکها این بود که در مواقعی که با تهدید جدی روبرو می شد با کمک دولت از مهلکه سالم بیرون می آمد. بانک انگلستان پس از 80 سال عملکرد نسبتا موفقیت آمیز، در سال 1774 از جانب دولت انگلستان به عنوان تنها بانکی که حق انتشار اسکناس را دارد شناخته شد. به همین دلیل به تدریج اسکناسهای سایر بانکها جمع آوری و بدین ترتیب اولین وظیفه هر بانک مرکزی معین شد.
فهرست مطالب
مقدمه
پول
چگونگی پیدایش و تکامل پول
پول کاغذی و بانک
بانک مرکزی
اندازه گیری مقدار پول در یک اقتصاد
عرضه پول
تقاضای پول
تئوریهای تقاضا برای پول
تعادل در بازار پول
ارتباط بین سیاست پولی و سیاست مالی
ضمیمه
منبع
مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 28 صفحه متن (در قالب 
) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.
قیمت این مقاله 4900 تومان می باشد، جهت پرداخت و دریافت مقاله روی تصویر زیر کلیک کنید.
همچنین ببینید 
نوشته شده در 11 خرداد 1400