نقش حسابداری اجتماعی در سودآوری بانک ها با رویکرد توسعه پایدار

3000 تومان

توضیحات
نظرات (0)

«رویکرد توسعه پایدار»

مقدمه

امروزه یکی از مهم ترین استراتژی ها در سازمان مشتری گرایی است و از اهمیت زیادی برخوردار است بنابراین داشتن اطلاعات در مورد مشتری از جمله سودآوری از اهمیت زیادی برخوردار است. سودآوری از جمله عوامل تاثیرگذار در ارزیابی عملکرد بانک ها محسوب می گردد. عوامل موثر بر سودآوری بانک ها را می توان به عوامل داخلی که تحت کنترل مدیریت بانک ها هستند و همچنین به عوامل خارجی که خارج از کنترل مدیریت بانک ها هستند تقسیم نمود. چرا که سود خالص در بنگاه های اقتصادی نتیجه فعالیتهای سرمایه گذاری، مالی و اقتصادی آن شرکت ها است. این فعالیت ها ممکن است تحت تاثیر تصمیمات مدیران و عوامل داخلی و خارجی محیطی قرار گیرند. این مقاله در صدد مطالعه و بررسی نحوه ارتباط بین نقش حسابداری اجتماعی و سود آوری بانک ها می باشد. طبق نتایج بدست آمده، حسابداری اجتماعی از یک رابطه معنادار قوی با متغیر سود آوری در نظام بانکی برخوردار می باشند. در نهایت با توجه به نتایج حاصله، یک سری راهکارهای عملی جهت افزایش سود آوری بانک ها پیشنهاد گردیده است.

حسابداری اجتماعی

در این روزها مشکلات اجتماعی از جمله مسائلی است که مورد مناظرات سیاسی قرار گرفته و جستجو برای یافتن راه حل این مشکلات اهمیت ویژه ای پیدا کرده است.

حسابداری مسئولیتهای اجتماعی پاسخی به این مشکلات می باشد که با در نظر گرفتن نتایج اجتماعی تصمیمات، همچون اثرات اقتصادی آنها، سعی در گسترش دامنه حسابداری سنتی داشته و معیارهای جدیدی را برای تعریف اهداف اجتماعی و ارزیابی میزان پیشرفت درنیل به این اهداف را می طلبد. درحال حاضر مدیریت نه تنها درخصوص کارایی عملیات موسسه تحت تصدی خود مسئول می باشد بلکه درمقابل هرآنچه که درمورد مشکلات بیشمار اجتماعی انجام می دهد نیز مسئول است.

واحدهای اقتصادی ناگزیرازقبول مسئولیتهای اجتماعی خود هستند همچنان که درمورد مسئولیتهای اقتصادی آنان نیز چنین است. در مجموع روحیه بی اعتمادی فزاینده ای وجود دارد که سنجشهای سنتی عملکرد منعکس در صورتحساب سود و زیان و ترازنامه برای نمایش آنچه که بسیاری از شرکتها سعی درانجام آن دارند بیش اندازه ضعیف و ناتوان است.

تاریخچه

گزارشهای ارائه شده توسط سیستم حسابداری مالی، عملکرد واحد تجاری از جنبه های خاص مورد ارزیابی قرار میدهند و سودآوری و توان مالی واحد تجاری را شاخص موفقیت یا عدم موفقیت می دانند و بیشترین توجه را معطوف منافع گروههایی می کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

سرمایه گذاری بالفعل و بالقوه
مدیران واحدهای تجاری
اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه
سازمانهای دولتی
کارکنان واحد تجاری
مشتریان
فروشندگان

به دلیل عدم توجه به منافع سایر گروههای اجتماع و همچنین اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیتهای واحد تجاری، در اوایل دهه شصت میلادی مفهوم جدیدی به نام حسابداری مسئولیتهای اجتماعی در مباحث نظری حسابداری مطرح شد و نویسندگانی از اروپا، کانادا و استرالیا از قبیل آندرسن، موبلی و لین اوس در نوشته های خود به آن اشاراتی داشته اند و از میان آنان اندرسن را باید به عنوان پدر این شاخه از دانش حسابداری دانست.

تعریف حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی فرآیند گردآوری،گزارشگری معاملات و تاثیرات متقابل این معاملات بین واحدهای تجاری و جامعه پیرامونی اوست. حسابداری اجتماعی از طریق اندازه گیری و گزارشگری تاثیرات متقابل واحد تجاری و جامعه پیرامونی اش،ارزیابی از توان ایفا تعهدات اجتماعی را امکان پذیر می سازد. (محمد رضا جعفری)

حسابداری مسئولیتهای اجتماعی بخشی از دانش حسابداری است که هدف آن اندازه گیری و گزارشگری اثرات اجتماعی (هزینه ها و منافع اجتماعی) ناشی از فعالیتهای واحد تجاری است و از آنجایی که هر واحد تجاری عضوی از جامعه ای است که در آن فعالیت می کند و به طور مستمر در تعامل با سایر اعضای جامعه است و با استناد به قراردادهای نا نوشته اجتماعی بین اعضای جامعه که برای حفظ منافع تمامی اعضا وضع شده اند،

ضرورت دارد، واحد تجاری از تعهدات و مسئولیتهای خود آگاه باشد و آنها را محدود به حفاظت منافع سهامداران نداند، بلکه تعهدات و مسئولیتهای دیگری در قبال سایر گروههای اجتماع از قبیل اعتبار دهندگان، کارکنان، مشتریان و فروشندگان و گروههای موجود در جامعه و همچنین محیط زیست پیرامون خود احساس کند.

برای مثال در سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی، گزارشگری نتایج عملیات واحد تجاری محدود به روش سنتی مقابله درآمد با هزینه ها نخواهد بود‌، بلکه ضرورت دارد که دامنه این مقابله گسترش یابد و هزینه ها و منافع واحد تجاری را نیز در بر گیرد. ماهنامه تدبیر شماره 189-دکتر محمد رضا عسکری

«استیفن رابینز» نیز در این باره می نویسد: «اگر مفهوم مسئولیت اجتماعی را با مفاهیم تعهد اجتماعی و پاسخگویی اجتماعی مقایسه نماییم، متوجه می شویم که مسئولیت اجتماعی در میانه سیر تکامل مشارکت اجتمـــــاعی می باشد. (از تعهد اجتماعی تا پاسخگویی اجتماعی)».

مسئولیت اجتماعی، تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که به طورکلی علاوه بر تامین منافع خودشان، موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد.

اولآ: مسئولیت اجتماعی، یک تعهد است که موسسات باید درقبال آن پاسخگو باشند.

نظریه سوم که براساس آن سود نقطه پایانی اهداف موسسه نیست

مدیران اجرایی شرکتها پس ازکسب سود بامشکل خواسته های کارکنان برای افزایش دستمزد، لزوم اجرای طرحهای توسعه، درخواست قیمتهای پایین تر ازجانب مشتریان و افزایش کیفیت محصولات، سود سهام بیشتر برای سهامداران و…. روبرومی شوند.

ماهیت حسابداری اجتماعی

حسابداری مرسوم با تاکید بر اندازه گیری و گزارش گری معاملات و رویداد های اقتصادی واحد های تجاری،معاملات اجتماعی واحدهای تجاری با اجتماع پیرامونش را نادیده می گیرد.به کارگیری و استفاده از منابع اجتماعی باعث روی دادن معاملات اجتماعی بین واحد تجاری و جامعه پیرامونش می شود. پیامد این معاملات اجتماعی، هزینه های اجتماعی به معنی کاهش منابع اجتماعی و منافع اجتماعی به معنی افزایش و بهبود منابع اجتماعی است. هدف نهایی حسابداری اجتماعی اندازه گیری و گزارشگری این منابع، هزینه ها و منافع اجتماعی است.

مفاهیم حسابداری اجتماعی

هدفهای حسابداری اجتماعی، چارچوب تئوریک و اساسی را فراهم کرده و در مقابل، مفاهیم، دیدگاه های عملی و کاربردی را ارائه می نماید. همان طور که اشاره شد، یکی از هدفهای حسابداری اجتماعی، تعیین و اندازه گیری منافع و هزینه های اجتماعی و نهایتاً خالص مشارکت اجتماعی واحد تجاری است. سود حسابداری فقط بخشی از این مشارکت را نشان میدهد زیرا صرفاً بر اساس معاملات بازار، اندازه گیری شده و معاملات متعدد دیگری را که به طور همزمان با معاملات اقتصادی به طور غیررسمی بین واحد تجاری و جامعه روی داده را نادیده گرفته است.

معاملات اجتماعی

معاملات اجتماعی، معاملات و مبادلات متقابل بین واحد تجاری و جامعه پیرامون آن است که نتیجه ای از تصمیمات و اقدامات اقتصادی واحد تجاری و جامعه پیرامون اوست. ویژگی این نوع معاملات این است که در بازار معاملات اقتصادی نمایان نیستند. شناسایی گزارشگری معاملات اجتماعی به صورت خالص تاثیرات آن در قالب سود خالص دوره مالی، معیار مناسبی برای بررسی تاثیر اجتماعی واحد تجاری است.

سود اجتماعی

سود اجتماعی خالص مشارکت و تاثیرات معاملات اجتماعی واحد تجاری با جامعه پیرامونی اش طی دوره مالی است؛ به عبارت دیگر، سود اجتماعی از مقایسه هزینه ها و منافع اجتماعی به دست میآید. در هنگام محاسبه سود اجتماعی، تطابق صحیح هزینه های اجتماعی با منافع اجتماعی باید صورت گیرد و به عنوان اساسیترین گام، منفعت و هزینه اجتماعی میباید توسط دانشمندان علوم اجتماعی به طور دقیق و جامع تعریف شود.

سودآوری بانک های تجاری در ایران

یکی از عوامل مهمی که برای ارزیابی عملکرد بانک مورد استفاده قرار می گیرد، نسبت بازده دارایی ها است. در جدول زیر بازده دارایی های بانک های تجاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران آورده شده است. خاطرنشان می شود نسبت های محاسبه شده در این مقاله از صورت های مالی حسابرسی شده تلفیقی بانک ها به دست آمده است. همان گونه که ملاحظه می شود بازده دارایی بانک ها بین 39/0 درصد در سال 86 برای بانک صادرات ایران و 28/3 درصد در سال 87 برای بانک کارآفرین است. نکته ای که در سودآوری و شاخص بازده دارایی های بانک وجود دارد این است که عموماً با بزرگ تر شدن بانک (افزایش دارایی ها) توان سودآوری نسبی بانک کاهش می یابد. دلیل این مساله را در نگاه اول می توان در مجموعه فرصت های سرمایه گذاری (Investment Opportunity Set) محدود یافت. در این مقاله سعی داریم نگاه دقیق تری به این مساله داشته باشیم. نکته قابل توجه در شاخص بازده دارایی بانک ها، تفاوت بااهمیت بازده دارایی بانک های خصوصی و دولتی است. بازده دارایی های بانک های دولتی بین 39/0 درصد و 06/1 درصد بوده و این شاخص برای بانک های خصوصی بین 35/1 و 28/3 درصد است. هدف از این مقاله بررسی تفاوت بااهمیت یادشده بین سودآوری بانک هاست. برای تحلیل موضوع، از بسط شاخص بازده دارایی ها برای بانک های تجاری به شکل زیر استفاده می کنیم. نسبت بازده دارایی ها (سود خالص به جمع دارایی ها) را می توان از حاصل ضرب 4 نسبت زیر به دست آورد.

نسبت جمع درآمدها به سهم بانک از درآمدهای مشاع

درآمد بانک های تجاری عمدتا از دو بخش اساسی تشکیل شده است.

درآمدهای مرتبط با دارایی ها (از قبیل تسهیلات و اوراق بهادار)
درآمدهای مرتبط با فعالیت های خارج از ترازنامه و فعالیت های کارمزدی.

نسبت سهم بانک از درآمدهای مشاع به درآمدهای مشاع

این نسبت به نوعی نشان دهنده حاشیه وام دهی-وام گیری(spread) یک بانک است.

نسبت بازده حقوق صاحبان سهام

یکی از شاخص های دیگری که در سودآوری و ارزیابی عملکرد بانک از آن استفاده می شود، بازده حقوق صاحبان سهام است. بازده حقوق صاحبان سهام در بانک های دولتی پایین تر از بانک های خصوصی است. بخشی از این مساله ناشی از عوامل مطروحه در فوق می باشد چراکه بر اساس رابطه دوپونت بازده حقوق صاحبان سهام رابطه مستقیمی با بازده دارایی ها دارد. تحلیل های اشاره شده در این مقاله تحلیلی اجمالی از وضعیت سودآوری بانک ها بوده که ممکن است برخی از عوامل را در نظر نگرفته باشد. در تحلیل های بعدی سعی خواهد شد تا جزئیات بیشتری از وضعیت مالی بانک ها در ایران ارائه شود.

ارکان اجتماعی

ارکان اجتماعی، گروه های اجتماعی هستند که به طور غیر رسمی با واحد تجاری قرارداد اجتماعی منعقد کرده اند و پیامد آن تعهدات اجتماعی برعهده واحد تجاری است. در سیستم حسابداری مرسوم این ارکان اجتماعی به رسمیت شناخته نشده و فقط سرمایه و حقوق صاحبان سهام و تعهدات رسمی واحد تجاری و تغییرات طی دوره آن، ثبت و گزارش میشود. در سیستم حسابداری اجتماعی، این حقوق وعلایق اجتماعی نسبت به واحد تجاری، از طریق حساب ((سرمایه اجتماعی))، قابل شناسایی و گزارشگری است. این عمل در راستای هدف دوم یعنی ارتباط استراتژی و عملیات واحد تجاری با معیارهای اجتماعی بوده و برای رسیدن به این هدف ضروری است.

خالص دارایی اجتماعی

خالص دارایی اجتماعی، ما به التفاوت افزایش منابع جامعه و تحلیل منابع جامعه در اثر فعالیت واحد تجاری در طول عمر اوست. خالص دارایی اجتماعی در سیستم حسابداری مرسوم به عنوان یک منبع بالقوه کسب سود در فرایند عملیات واحد تجاری شناسایی و گزارش نمیشود؛ در حالی که خالص دارایی اجتماعی میتواند مبنایی سودمند برای تصمیم گیریهای بهینه استفاده کنندگان و مدیریت واحد تجاری باشد؛ به طور مثال، مدیریت واحد تجاری میتواند با داشتن اطلاعات کافی در مورد منابع اجتماعی، اطلاعات لازم را برای بهای تمام شده استخدام پرسنل جدید و بودجه بندی بهای تمام شده کالاهای تولیدی در اختیار داشته و تصمیمات بهتری را اتخاذ کند.

کارکرد حسابداری اجتماعی

طبق نظریه شوکر(1974)هر واحد تجاری با جامعه پیرامونش توافق و قراردادی غیر رسمی دارد. این قرارداد دو کارکرد مهم را برای واحدهای تجاری در پی دارد که عبارتند از:(محمدرضا جعفری)

تولید و ارائه کالاها و خدمات سودمند برای جامعه.
توزیع عادلانه امکانات اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی بین گروههای اجتماعی که در واقع عامل پیدایش و دوام واحد تجاری هستند.

وظیفه اول:

در نقش تولید وارائه کالاها و خدمات اجتماعی، واحد تجاری کارکردی تولیدی دارد و فرض می شود که انتفاع اجتماعی حاصل از تولیدات واحد تجاری بیش از هزینه های اجتماعی آن خواهد بود. مدیریت واحد تجاری همزمان با تعیین آثار و نتایج سرمایه گذاریهای اقتصادی، می باید هزینه- منفعت اجتماعی را نیز در نظر بگیرد و با توجه به میزان انتفاع یا زیان متحمل بر جامعه به هرگونه سرمایه گذاری اقدام کند.

اهداف حسابداری اجتماعی

با توجه به دو کارکرد مذکور، حسابداری اجتماعی اهداف سه گانه ای به شرح زیر را دنبال می کند.

1) تعیین و اندازه گیری خالص انتفاع و مشارکت اجتماعی واحد تجاری در طول دوره مالی، از طریق محاسبه هزینه ها و منافع اجتماعی.

سیاستها و اقداماتی نظیر استخدام افراد بیکار جامعه، اموزش نیروهای متخصص برای بهبود کیفیت تولیدات و تاسیس شعبه های جدید در مناطق کم رونق و فقیر نشین از جمله اقداماتی است که تاثیر مثبتی بر منافع اجتماعی دارد.

2) تعیین ارتباط استراتژی و عملیات جاری واحد تجاری با ترجیهات و معیارهای اجتماعی.

از طریق به کارگیری حسابداری اجتماعی مشخص خواهد شد که واحد تجاری در انجام وایفای تعهدات اجتماعی تا چه اندازه موفق است و عملیات روزمره اش تا چه حد با اهداف و معیارهای از پیش تعیین شده اجتماعی واحد تجاری مطابقت دارد.

دو هدف مذکور، اهدافی هستند که به تعیین و اندازه گیری تاثیرات متقابل معاملات اجتماعی واحد تجاری و جامعه و ارزیابی عملکرد اجتماعی واحد تجاری تاکید دارد و هدف سوم به نحوه گزارشگری اجتماعی و تأثیر آن بر تصمیم گیریهای استفاده کنندگان، اشاره دارد.

3) ارائه اطلاعاتی مربوط درباره اهداف و سیاستها و برنامه های اجتماعی واحد تجاری.

از نظر گزارشگری برون سازمانی و تامین نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان، اطلاعاتی مربوط، کافی و مناسب برای کمک به ارزیابی و آگاهی از مشارکتهای اجتماعی واحد تجاری باید گزارش گردد. ارائه اطلاعاتی که این ویژگیهای کیفی را ندارد، باعث گمراهی استفاده کنندگان (از قبیل گروه‏های اجتماعی) خواهد شد. اینها اطلاعاتی هستند که استفاده کنندگان را در اتخاذ تصمیمات در تخصیص صحیحتر منابع اجتماعی یاری داده و باعث جلوگیری از ابهام و سردرگمی آنها خواهد شد.

حسابداری اجتماعی با تامین هدفهای سه گانه ای که تشریح گردید، به تکمیل حسابداری مرسوم درگزارشگری و تامین اطلاعات کافی، مربوط و مناسب مورد نیاز کلیه استفاده کنندگان، کمک میکند.

نقش دولت:

مزایا و مشکلات اجرای سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی

از مهمترین مزایای اجرای سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1 – موجب افزایش نقش اجتماعی واحدهای تجاری می شود و حضور آنها را در فعالیتهای زیست محیطی و مشارکت در برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی افزایش می دهد.

2 – فراهم شدن شرایط برای وارد کردن موضوع محیط زیست در حسابهای ملی که خود منجر به دو نتیجه خواهد شد:

اول: فراهم کردن اطلاعات با اهمیت برای برنامه‌ریزان توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطح ملی؛

دوم: فراهم کردن شرایط برای بهبود روشها و مؤلفه‌های مربوط به محاسبه تولید ناخالص داخلی

اما در مقابل مزایای اجرای سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی، مشکلات متعددی نیز وجود دارد که از مهمترین آنها می توان به مشکلات مربوط به اندازه گیری و گزارشگری هزینه ها و منافع اجتماعی اشاره کرد.

معیارهای تفکیک هزینه های اجتماعی از اقتصادی:

در مباحث نظری حسابداری دو معیار برای تفکیک اینگونه هزینه ها از یکدیگر وجود دارد که عبارت‌اند از:

1 – معیار هدف از انجام یک نوع فعالیت یا هزینه؛

2 – معیار الزامات قانونی.

مشکلات مربوط به ارتباط هزینه ها و منافع اجتماعی

یکی دیگر از مشکلات مربوط به اندازه گیری و گزارشگری هزینه ها و منافع اجتماعی واحد تجاری ناشی از آن است که تهیه کنندگان اینگونه گزارشها قادر به ایجاد ارتباط بین هزینه های اجتماعی و منافع اجتماعی حاصل از آنها نیستند،

به طور مثال هزینه های اجتماعی مربوط به کمکهای نقدی و غیر نقدی به موسسات فرهنگی و آموزشی جامعه و مبارزه با بی‌سوادی در جامعه و آلودگی محیط زیست و یا افزایش سطح آگاهی افراد جامعه برای حفظ و بهره برداری بهینه از منابع جامعه ممکن است در بلند مدت دارای منافع اجتماعی باشند، اما ارتباط دادن آنها با منافع اجتماعی واحد تجاری و همچنین گزارش آنها بر حسب واحد پول با مشکلات فراوانی همراه است.

و در صورتی که مبلغ زیان را قطعاً نتوان تعیین نمود اما بطور تقریب قابل برآورد باشدباید مبلغ حداقل براورد شده در صورتهای مالی ثبت گردد.اما در صورتی که احتمال وقوع قابل تشخیص نباشد و یا برآورد قابل قبولی از آن وجود نداشته باشدباید تنها به افشای هزینه های اجتماعی در یادداشتهای صورتهای مالی اکتفا نمود.

سه نظریه اصلی در مورد گزارشگری اجتماعی

1) نظریه توصیفی در گزارشگری اجتماعی شرکتها:

گزارشگری اجتماعی مالی

به دلیل مشکلات مربوط به کمی کردن اثرات معامللات اجتماعی (هزینه ها و مناافع اجتماعی و…) و عدم توفیق در این مساله تا به امروز کماکان مدلهای غیر مالی مذکور مورد استفاده شرکتها قرار میگیرند. مدلهایی که گزارشهای حاصل از آنها به گزارشهای مالی حسابداری مرسوم نزدیک تر باشند کم تر مورد استفاده است.

فهرست مطالب

مقدمه 1
حسابداری اجتماعی 2
تاریخچه 2
تعریف حسابداری اجتماعی 3
ماهیت حسابداری اجتماعی 6
مفاهیم حسابداری اجتماعی 6
معاملات اجتماعی 7
سود اجتماعی 7
سودآوری بانک های تجاری در ایران 7
نسبت سود خالص به جمع درآمدهای بانک 8
نسبت جمع درآمدها به سهم بانک از درآمدهای مشاع 9
نسبت سهم بانک از درآمدهای مشاع به درآمدهای مشاع 9
نسبت بازده حقوق صاحبان سهام 11
ارکان اجتماعی 11
سرمایه اجتماعی 11
خالص دارایی اجتماعی 12
کارکرد حسابداری اجتماعی 12
اهداف حسابداری اجتماعی 13
مزایا و مشکلات اجرای سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی 14
مشکلات مربوط به ارتباط هزینه ها و منافع اجتماعی 16
سه نظریه اصلی در مورد گزارشگری اجتماعی 18
گزارشگری اجتماعی مالی 20
نتیجه گیری 22
منابع 23

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 23 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Mitra(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.