جرایم تجارت الکترونیک

«جرایم تجارت الکترونیک»

مقدمه

1- اهمیت تجارت الکترونیکی

«تجارت الکترونیکی» یکی از واقعیت های اساسی عصر فناوری اطلاعات است که از آن به عنوان پدیده قرن بیستم و عامل جانی شدن اقتصاد، بر مبنای تجارت آزاد یاد می کنند. چرا که یک فرد می تواند با استفاده از رایانه ی شخصی اش در منزل در حالی که احتمالا کار دیگری هم انجام می دهد، کالایی را از یک فروشنده در کشوری دیگر خریده و وجه آن را پرداخت کند.

تجارت و مبادله کالا و خدمات، از طریق ابرشاهراههای اطلاعاتی که به مشابه ی رگهای انسان در تمام دنیا گسترانده اند، امروزه یک نیاز حیاتی به شمار می رود.

2. اثر تجارت الکترونیکی در دنیای حقوق

تجارت الکترونیکی یکی از نمودهای بارز فناوری اطلاعات و از مهم ترین آنها به شمار می رود. در واقع با ایجاد دنیای مجازی متاثر از فناوریهای جدید ارتباطات و اطلاعات، تجارت الکترونیکی بخش مهمی از فعالیت های این دنیای جدید را به خود اختصاص داده است. اما در بسیاری از خصایص با سایر نمودهای فناوری اطلاعات همچون ارتباطات الکترونیکی، دولت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و امثال آن مشترک است. از جمله این مشترکات، تاثیرات حقوقی این پدیده است.

جز در مورد تاثیر خاص این پدیده بر حقوق تجارت و حقوق مدنی از حیث به رسمیت شناختن ارتباطات و اسناد الکترونیکی در تجارت و مبادلات مالی و انعقاد قراردادها، در سایر موارد از جمله تاثیراتی که بر علوم جنایی گذارده است، نمی توان تفکیکی بین این مقوله و سایر شعب فناوری اطلاعات قائل شد.

به عبارت دیگر شعب و اجزاء مختلف فناوری اطلاعات، یک کل واحد به نام فضای مجازی را به وجود آورده اند که با خصوصیات ویژه ی خود تمام شاخه های رشته ی حقوق را به نوعی متاثر کرده است.

کلیات

تاریخچه ی جرایم تجارت الکترونیکی

برای تجارت الکترونیکی نمی توان تاریخ شروع دقیقی معین نمود. فعالیت های تجاری الکترونیکی ابتدا خارج از اینترنت و در شبکه های خصوصی شکل گرفت. این مرحله به دلیل هزینه ی بالا و پیچیدگی این روش از حیطه ی شرکت های تجاری بزرگ فراتر نرفت. با ظهور اینترنت و با استفاده از قابلیت های پست الکترونیکی و صفحات وب، فعالیت های تجاری در این شبکه ی جهانی از تبلیغات و بازاریابی شروع شد تا به سطح امروزی رسید که معاملات حتی در سطح کلان به طور کامل و به تعیین همه شرایط، از طریق اینترنت قابل انجامند.[1]

تاریخچه جرایم تجارت الکترونیکی در ایران

از آنجا که از بدو ورود رایانه به ایران (سال 1340 یا 1341)، تا دهه 1370 و قبل از پیوستن ایران به شبکه جهانی اینترنت و افزایش تعداد کاربران شخصی رایانه و اینترنت، استفاده از فناوری اطلاعات و رایانه در ایران چندان رواج نداشت، جرایم رایانه ای در ایران عمر کوتاهی دارند. از جمله مواردی که روز به روز شیوع آن در ایران بیشتر می شود، استفاده از رایانه جهت ارتکاب بزه جعل اسناد رسمی و غیر رسمی، همچون چک های مسافرتی و عادی، گواهینامه، مدارک اتوموبیل، شناسنامه، گذرنامه و …  است.[1]

1- سیستم رایانه ای

سیستم رایانه ای بعنی: «نوعی پیکربندی که شامل تمامی اجزای عملیاتی کامپیوتر و سخت افزار وابسته به آن باشد …»[1]

3- واسط بادوام

واسط با دوام عبارت است از «وسایلی که به موجب آن مصرف کننده بتواند شخصاً داده پیام های مربوطه بر بر روی آن ذخیره کند؛ از جمله شامل فلاپی دیسک، دیسک فشرده، دیسک سخت و یا پست الکترونیکی مصرف کننده.»[1]

تعبیر رایجی که در این خصوص وجود دارد، همان «حافظه کمکی» یا «حافظه جانبی» است که خصوصیت ویژه این گونه حافظه ها دائمی و پایدار بودن ذخیره اطلاعات روی آن است.

البته انحصار ذخیره اطلاعات به مصرف کننده صحیح نمی باشد، خصوصاً که تنها کاربرد این واژه در ماده 35 قانون، اشاره به لزوم ارسال پاره ای اطلاعات ضروری در واسطی با دوام از ناحیه ی تامین کننده برای مصرف کننده دارد.

4- داده رایانه ای و داده پیام

داده در لغت به معنای «اطلاعات»، «مفروضات»، «دانسته ها» و «سوابق» آمده است.[2]

داده را می توان دارای اقسامی دانست؛ «داده رایانه ای»، «داده مخابراتی»، «داده موجود روی کارت های اعتباری»، «داده موجود روی تراشه های مغناطیسی» و …. اما به طور کلی عبارت است از اطلاعاتی که در قالبی خاص ایجاد، ذخیره و نگهداری می شوند.

گفتار دوم: مفاهیم امنیت مبادلات

1- قابلیت استناد و تمامیت «داده پیام»

در مورد اسناد الکترونیکی نیز این دو موضوع «قابلیت استناد» و «تمامیت داده» مطرح است. قانون تجارت الکترونیکی فقط تمامیت «داده پیام» را تعریف نموده است. طبق این تعریف تمامیت «داده پیام» عبارت است از:

«موجودیت کامل و بدون تغییر داده پیام». اعمال ناشی از تصدی سیستم از قبیل ارسال، ذخیره یا نمایش اطلاعات که به طور معمول انجام می شود، خدشه ای به تمامیت «داده پیام» وارد نمی کند.[1]

2- امضای الکترونیکی و امضای دیجیتال

«هر نوع منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به «داده پیام» است که برای شناسایی امضا کننده ی «داده پیام» مورد استفاده قرار می گیرد.»

3- شیوه رمزنگاری متقارن و نامتقارن

در رمزنگاری متقارن، ارسال کننده پیام با استفاده از یک رمز که عبارت است از تعدادی حروف و اعداد و علایم که در کنار هم قرار گرفته اند و اصطلاحاً «کلیدخصوصی» نامیده می شود، متن اصلی را رمزنگاری می کند و تبدیل به یک متن بی معنا می کند و دریافت کننده نیز با استفاده از همان «کلید خصوصی» که به طرق مقتضی به وی اطلاع داده می شود، پیام را رمزگشایی می کند.

اما در رمزگذاری نامتقارن، با استفاده از یک سری از عملیات ریاضی یک جفت کلید یا یک جفت رمز تولید می گردد که به همدیگر مرتبط هستند، اما از نظر فنی نمی توان با دارا بودن یکی، دیگری را متوجه شد. یکی از آنها «کلید عمومی» است و از طریق شبکه و درج فهرست های عمومی، در اختیار همگان قرار داده می شود و یکی دیگر «کلید خصوصی» است که در اختیار دارنده ی آن است.

4- دفتر خدمات صدور گواهی الکترونیکی

این مراجع همچون دفتر اسناد رسمی که امضاء افراد را گواهی می نمایند، تعلق یک کلید عمومی به یک فرد را گواهی می کنند که این «گواهی» به درخواست طرف معامله، به صورت درون خطی (آنلاین) در اختیار متقاضی قرار می گیرد.[1]

مبحث دوم: اصطلاحات شبکه

گفتار اول: مفاهیم اولیه

1- شبکه رایانه ای

به مجموعه ای از دو یا چند سیستم رایانه ای متصل به یکدیگر، شبکه رایانه ای گفته می شود.[1]

در یک شبکه منابع و امکانات سیستم های رایانه ای به اشتراک گذاشته می شوند.

2- مزایای اصلی شبکه

از جمله مزایای اصلی شبکه های رایانه ای می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف ـ استفاده اشتراکی از منابع و امکانات موجود

ب ـ کاهش هزینه ها 

4- وسایل ارتباط از راه دور

وسایل ارتباط از راه دور عبارت است از:

«هر وسیله ای که بتوان با استفاده از آن از راه دور با دیگری ارتباط برقرار ساخت، همچون تلفن، دورنگار، شبکه اینترنت و امثال آن.»

گفتار دوم: مفاهیم اینترنت

1- اینترنت

اینترنت شبکه ی شبکه ها است. با توجه به محدودیتهایی که ایجاد یک شبکه در مقیاس گسترده به دنبال داشت، فناوری «ارتباط بین شبکه ای» پا به عرصه وجود گذاشت.

مبحث اول: کلاهبرداری رایانه ای

کلاهبرداری یکی از مهمترین جرایم علیه اموال و مالکیت می باشد که به عنوان «بحران قرن بیستم» از آن یاد شده است.[1] این جرم از سرقت منتنزع شده و وجه تمایز آن از سایر جرایم علیه اموال این است که در آن، مالباخته مال خود را با رضای خاطر و بعضاً با اصرار فراوان، جهت کسب منفعت قابل توجهی که مرتکب به او وعده داده است، در اختیار مرتکب قرار می دهد. 

گفتار اول: نقض حقوق مولف

1- عنصر قانونی

عنصر قانونی این بزه در قانون تجارت الکترونیکی ماده 74 آن است که مقرر داشته است:

«هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی با تکثیر، اجرا و توزیع (عرضه و نشر) مواردی که در «قانون حمایت مولفان و مصنفان و هنرمندان» مصوب 3/9/1348 و «قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» مصوب 26/9/1352 و «قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای» مصوب 4/10/1379، منوط بر آنکه امور مذکور طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی مجاز شمرده شود، در صورتی که حق تصریح شده ی مولفان را نقض نماید، به مجازات سه ماه تا یک سال حبس و جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد.»

شروع به جرم

در مورد این دو بزه هم شروع به جرم، جرم انگاری نشده است.

3- عنصر روانی

با توجه به اصل عمدی بودن جرایم، جرایم به موضوع مواد 75 و 76 قانون تجارت الکترونیکی عمدی هستند، به این معنا که قصد در فعل و آگاهی به این موضوع لازمه ی تحقق آنها است.

مبحث دوم ـ نقض حقوق انحصاری

در این مبحث دو بزه «نقض حقوق مصرف کننده و قواعد تبلیغ» و «نقض حمایت از «داده پیام»های شخصی» مورد بحث قرار می گیرند. در خصوص علت دسته بندی این جرایم به عنوان جرایم علیه آسایش عمومی، به طور خلاصه می توان گفت که ارتکاب جرم در این حیطه ها، تاثیر جدی بر آسایش عمومی مردم دارد.

نقض حقوق مصرف کننده و قواعد تبلیغ سبب می شود افراد جامعه، اعتماد خود را به بازار از دست داده و همواره در خریدهای خود دچار تشویش و نگرانی باشند. این موضوع، در پهنه ی مبادلات الکترونیکی، اهمیت بیشتری دارد.

ج) نتیجه حاصل از جرم

بزه نقض حمایت از داده پیام های شخصی یک بزه مطلق است.[1]

شروع به جرم

در مورد این بزه، شروع به جرم از ناحیه قانونگذار جرم اعلام نگردیده است.

3- عنصر روانی

برای تحقق این جرم، سوء نیت عام لازم است و به عبارتی عمد در فعل و آگاهی به اینکه فعل ارتکابی از مصادیق بزه موصوف است، ضرورت دارد.

تنها در خصوص متصدیان دفاتر خدمات الکترونیکی، تحقق سوء نیت عام برای وقوع جرم ضرورت ندارد و در صورت ارتکاب مصادیق عنصر مادی به صورت غیر عمد و ناشی از خطای جزایی (بی مبالاتی و بی احتیاطی)، مرتکب مجازات خواهد شد.[2]

4- مجازات

مجازات این جرم طبق ماده 71 قانون، یک تا سه سال حبس است و چنانچه مرتکب از متصدیان دفاتر خدمات الکترونیکی یا نهادهای مطئول دیگر باشد، حراکثر کجازات تعیین گردیده است. لیکن اگر به واسطه بی مبالاتی و بی احتیاطی دفاتر خدمات صدور گواوهی الکترونیکی جرائم راجع به داده پیام های شخصی روی دهد مجازات مرتکب طبق ماده 73، سه ماه تا یک سال حبس و جزای نقدی معادل پنجاه میلیون ریال تعیین می گردد. البته در نظر گرفتن حبس برای جرم غیر عمد موضوع اده 73 قانون، چندان مناسب به نظر نمی رسد. 

خاتمه و نتیجه گیری

فناوری اطلاعات به زبان  ساده عبارت است از اصول، روش ها و قواعدی که بر مبنای فناوری رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور در مدیریت و انتقال و پردازش خود کار داده ها کاربرد دارد. همچنین هر فناوری که برای دریافت، ذخیره سازی، پردازش، انتقال و ارائه­ی اطدلاعات به کار می رود را می توان فناوری اطلاعات نامید. این واژه در بند «الف» ماده 2 و مواد 32 و 79 قانون تجارت الکترونیکی به کار رفته است.

فهرست منابع

1) باستانی، برومند، جرائم کامپیوتری و اینترنتی جلوه ای نوین از بزهکاری، تهران، بهنامی، 1383، چاپ اول.

2) پرویزی، رضا، جرم های رایانه ای در ایران (مقاله)، مجموعه مقاله های همایش بررسی جنبه های حقوقی فناوری اطلاعات، گردآورنده: قوه قضاییه، معاونت حقوقی و توسعه قضایی، تهران، سلسبیل، 1384، چاپ اول، ص 136.

…

فهرست مطالب

مقدمه 1
1- اهمیت تجارت الکترونیکی 1
2. اثر تجارت الکترونیکی در دنیای حقوق 1
کلیات 3
تاریخچه ی جرایم تجارت الکترونیکی 3
تاریخچه جرایم تجارت الکترونیکی در ایران 6
بخش مقدماتی 7

فصل اول: اصطلاحات 7
مبحث اول:اصطلاحات عمومی 7
گفتار اول: مفاهیم اولیه 7
1- سیستم رایانه ای 7
2- سخت افزار و نرم افزار 8
3- واسط بادوام 9
4- داده رایانه ای و داده پیام 9
گفتار دوم: مفاهیم امنیت مبادلات 10
1- قابلیت استناد و تمامیت «داده پیام» 10
2- امضای الکترونیکی و امضای دیجیتال 10
3- شیوه رمزنگاری متقارن و نامتقارن 11
4- دفتر خدمات صدور گواهی الکترونیکی 11

مبحث دوم: اصطلاحات شبکه 12
گفتار اول: مفاهیم اولیه 12
1- شبکه رایانه ای 12
2- مزایای اصلی شبکه 12
3- اقسام شبکه 12
الف ـ شبکه محلی 12
ب ـ شبکه بین شهری 13
ج ـ شبکه گسترده 13
4- وسایل ارتباط از راه دور 13

گفتار دوم: مفاهیم اینترنت 14
1- اینترنت 14
2- انواع خدمات و تهدیدات 14
الف ـ وب جهانی 14
ب ـ موتورهای جستجو 14
ج ـ پست الکترونیکی 14
د ـ تجارت الکترونیکی 15
3- نام دامنه 15
نمایش برخط 16

بخش اول 16
فصل اول: مفهوم 16
مبحث اول: مفهوم تجارت الکترونیکی و جرایم مرتبط 16
گفتار اول: تجارت الکترونیکی 16
1- تعریف لغوی 16
2- تعریف اصطلاحی 16
3- تعریف حقوقی 17
4- تجارت الکترونیکی و مبادله الکترونیکی داده ها 17
5- تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی 17

گفتار دوم: جرایم تجارت الکترونیکی 17
1- تعریف جرایم رایانه ای 17
الف ـ تعریف مضیق 18
ب ـ تعریف موسع 18
ج ـ تعریف بسیار موسع 18
2- جرایم رایانه ای و جرایم فناوری اطلاعات 19
3- جرایم رایانه ای و جرایم اینترنتی 19
4- جرایم رایانه ای و جرایم سایبری 19
5- جرایم رایانه ای و جرایم مالتی مدیا (چندرسانه ای) 20
6- تعریف جرایم تجارت الکترونیکی 20

بخش دوم 20
فصل اول: جرایم علیه اموال و مالکیت 20
مبحث اول: کلاهبرداری رایانه ای 20
گفتار اول: عناصر قانونی و مادی 21
1- عنصر قانونی 21
2- عنصر مادی 21
الف ـ مرتکب 21
ب ـ رفتار مجرمانه 22
شروع به جرم 22

گفتار دوم: عنصر روانی و مجازات 23
1- عنصر روانی 23
الف ـ سوء نیت عام 23
ب ـ سوء نیت خاص 23
2- مجازات 23
الف ـ کلاهبرداری ساده 24
ب ـ کلاهبرداری های مشدد 24
مبحث دوم: نقض حقوق مالکیت های فکری 24

گفتار اول: نقض حقوق مولف 25
1- عنصر قانونی 25
2- عنصر مادی 26
الف ـ مرتکب 26
ب ـ رفتار مجرمانه 26
ج ـ نتیجه حاصل از جرم 26
شروع به جرم 26
3- عنصر روانی 26
4 – مجازات 26

گفتار دوم: نقض اسرار و علایم تجاری 28
1- عنصر قانونی 28
2- عنصر مادی 29
الف ـ مرتکب 29
ب ـ رفتار مجرمانه 29
ج ـ نتیجه حاصل از جرم 30
شروع به جرم 30
3- عنصر روانی 30
4- مجازات 30

فصل دوم: جرایم علیه آسایش عمومی 31
مبحث اول: جعل رایانه ای 31
گفتار اول: عناصر قانونی و مادی 31
1- عنصر قانونی 31
2- عنصر مادی 32
الف ـ مرتکب 32
ب ـ رفتار مجرمانه 32
ج ـ نتیجه ی حاصل از جرم 32
شروع به جرم جعل 33

گفتار دوم: عنصر روانی و مجازات 33
1- عنصر روانی 33
الف ـ سوءنیت عام 33
ب ـ سوء نیت خاص 33
2- مجازات 34

مبحث دوم ـ نقض حقوق انحصاری 34
گفتار اول: نقض حقوق مصرف کننده و قواعد تبلیغ 35
1- عنصر قانونی 36
2- عنصر مادی 39
الف ـ مرتکب 39
ب ـ رفتار مجرمانه 39
ج ـ نتیجه ی حاصل از جرم 41
شروع به جرم 41
3- عنصر روانی 41
4- مجازات 41

گفتار دوم: نقض حمایت از «داده پیام» های شخصی 42
1- عنصر قانونی 42
2- عنصر مادی 44
الف ـ مرتکب 44
ب ـ رفتار مجرمانه 44
ج) نتیجه حاصل از جرم 45
شروع به جرم 45
3- عنصر روانی 45
4- مجازات 45

خاتمه و نتیجه گیری 46
فهرست منابع 48

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، پاورقی، فهرست مطالب و 50 صفحه متن (در قالب word ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 3900 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات اجتماعی، حقوقی و سیاسی

نوشته شده در 16 آبان ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂