علاقمند کردن دانش آموزان ابتدایی به درس ریاضی

«علاقه به درس ریاضی»

مقدمه

مفاهیم ریاضی، یکی از اثربخش ترین و کارآمد ترین مواد درسی می‌باشد. به طوری که مبینی(1380) به نقل از ریچارد کورانت، در این زمینه می‌گوید: «ریاضیات یکی از عالی ترین تراوش‌های اندیشه ی آدمی است که منعکس کننده­ی اراده­ی انسان و نشان دهنده­ی سیر عقل و برهان و هم­چنین بیان کننده­ی میزان علاقه­ی بشر به کمال و زیبایی است.» نقش بنیادی علم ریاضی در پیشبرد سایر علوم و فنون نیز مورد پذیرش همگان است، به طوری که نرسیدن به هدف‌های آموزشی در زمینه­ی ریاضی موجب ضعف ، ناتوانی و دست نیافتن به اهداف مربوط به پیشرفت علوم و فنون دیگر خواهد بود( مبینی،1380،ص15).

با توجه به مطالب یاد شده، آشکار می‌گردد که نقش و جایگاه درس ریاضی در زندگی انسان به چه میزان دارای اهمیت است. اما سؤال مهمی که مطرح می‌باشد آن است که، چرا عده­ی کمی از دانش‌آموزان به درس ریاضی علاقه­مند می باشند؟ چرا نتایج ارزش­یابی درس ریاضی اغلب فراگیران رضایت بخش نمی باشد؟ چرا بعضی از دانش‌آموزان در زنگ ریاضی دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند؟ چرا بعضی از آموزگاران در تدریس این درس موفقیّت چندانی ندارند؟ به راستی دلیل این ناکامی‌ها چیست و عوامل آن کدامند؟

برخی از پژوهشگران، هم چون عزیزخانی(1388) در اقدام پژوهی که با عنوان «چگونه توانستم با ایجاد محیطی شاد و فعال میزان یادگیری دانش‌آموزان کلاس سوم مدرسه شهیدین فاطمی را در درس ریاضی افزایش دهم؟ » انجام داده بود، با استفاده از روش‌های گوناگون تحقیق ، به این نتیجه رسید که می‌توان با ایجاد محیط شاد و افزایش نشاط در دانش‌آموزان، میزان علاقه‌مندی آنان را در درس ریاضی افزایش داد.

توصیف وضعیت موجود

اینجانب زهرا بقایی با میزان تحصیلات کارشناسی و 8 سال سابقه ی خدمت، در سال تحصیلی95-96 به عنوان آموزگار پایه اول مشغول به تدریس بودم . از نظر اقتصادی و فرهنگی و هم­چنین میزان سواد، خانواده‌های دانش‌آموزان در وضعیت نسبتاً خوبی قرار داشتند. بر این اساس، دانش‌آموزان کلاس اینجانب نیز با فراوانی 26 نفر، از این قاعده مستثنی نبوده و دارای وضعیت خانوادگی مشابه با دیگر دانش‌آموزان این آموزشگاه بودند. از نظر وضعیت فیزیکی؛ آموزشگاه مذکور با بنای قدیمی شامل دو طبقه بوده؛ دفتر­آموزشگاه، اتاق امورتربیتی، ..کلاس در طبقه ی اول، .. کلاس، نمازخانه وآزمایشگاه در طبقه ی اول قرار داشت. اما، آنچه ذهن اقدام‌پژوه را به خود مشغول کرده بود ، به شرح زیر است:

در اوایل سال تحصیلی یاد شده، همواره رفتار دانش‌آموزان در زنگ ریاضی، توجه مرا به خود جلب می­کرد. بدان معنا که در این زنگ، شاهد چهره­های درهم رفته و بی حوصله­ی آنان بودم. بعضی از دانش آموزان در این زنگ با یکدیگر صحبت می­کردند، برخی از آن ها بی مورد اجازه­ی بیرون رفتن از کلاس را می­گرفتند، چند تا ازدانش­آموزان سرشان را روی میز خود گذاشته چرت می زدند.گاهی اوقات کتاب ریاضی­شان را نمی­آوردند و هنگام انجام تمرین­ها، دائم در کلاس راه می­رفتند. در واقع آن چه بیش از هر چیز مرا متعجّب می‌کرد، کم­تحرکی و بی­توجهی آنان نسبت به درس ریاضی بود، زیرا آن­ها در زنگ‌های دیگر فعال و پر­تحرّک بودند و برای انجام دادن فعالیّت‌های مربوط به درس­های دیگر میل و رغبت زیادی از خود نشان ‌داده و فعالیت­های مورد نظر را به خوبی، کامل و تمیز انجام می­دادند، اما  درکلاس ریاضی علاوه بر این که غیر­فعال بودند، تکالیف و فعالیت­های مربوطه را نیز کامل و مرتب انجام نمی دادند! هم­چنین، برای حل تمرین روی تخته­ی کلاس،کسی داوطلب نمی‌شد، و زمانی که دانش­آموزی را صدا می‌زدم تا تمرینی را حل کند، چندان رغبتی برای انجام تمرین از خود نشان نمی داد. در صورت نوشتن پاسخ نادرست هم، هیچ کس نظری نمی­داد! فراگیران یاد شده نه تنها به تمرین‌های انجام شده روی تخته­ی کلاس توجهی نکرده بودند، بلکه به کتاب خود هم توجهی نداشتند تا پاسخ‌های ناصحیح را اصلاح کنند. این امر نشان دهنده ی آن بود که اصلاً دقت و توجه کافی را نداشتند. با توجه به تذکرات زیادی که به آن ها می دادم، باز هم شاهد پاسخ های نادرست و ناقص تمرین های ریاضی بودم. از این رو، وضعیت موجود واقعاً برایم رنج آور بود. مگر می شود فراگیران در درس ریاضی این قدر بی­تحرک و غیر­فعّال بوده و یا این­که هیچ اعتراضی به جواب نادرست تمرین‌ها نداشته باشند؟ از نتایج آزمون های مداد-کاغذی نیز رضایت چندانی نداشتم، به جز تعداد اندکی، بقیه دانش آموزان، پاسخ سؤالات آزمون را ناقص یا نادرست می نوشتند، با این­که بیشتر سؤالات در کلاس، تمرین می­شد، ولی باز هم بی دقتی یا عدم یادگیری مفاهیم ریاضی کاملاً مشهود بود. زمانی که فعالیت­های عملکردی ارائه می­شد تا انجام دهند، مشاهده می­کردم که بی­حوصله، بی­دقت و نامرتب انجام می دهند. از این که آن‌ها این قدر نسبت به درس ریاضی بی­توجه بودند، متأثر می‌شدم. احساس می­کردم حتماً مشکلی هست که به درس مورد­ نظر   بی­اعتنا هستند، به همین دلیل توجهم به این مسأله بیش­تر جلب شد.

اهداف تحقیق

آموختن ریاضیات یک فرایند اجتماعی است و از طریق آن، دانش‌آموزان با همکاری یکدیگر و به طور گروهی دانش و مهارت‌های ریاضی خود را می‌سازند و فرصت‌های یادگیری نیز از راه گفتگوی جمعی، توضیح، توجیه و مذاکره درباره ی معنا و مفهوم، پدید می‌آید، (صفوی، 1389،ص20) بر این اساس، هدف کلی از پرداختن به این پژوهش، افزایش علاقه­مندی دانش‌آموزان به انجام فعالیت‌های درس ریاضی بوده است. به بیان روشن تر، هدف این بود که پس از اجرای طرح، میزان علاقه مندی دانش آموزان به یادگیری مفاهیم درس ریاضی از 92/26 درصد به 40 درصد، میزان علاقه مندی به انجام تکالیف بدون کمک اولیا از 23/19 درصد به 50 درصد، میزان علاقه مندی به انجام فعالیت های عملکردی از 07/23 درصد به70 درصد افزایش یابد.

گردآوری شواهد 1

به منظور مشخص کردن مسأله ی ذکر شده، در اوایل سال تحصیلی ……………………..جهت گردآوری داده‌ها، از شاخص‌های کیفی و کمّی استفاده نمودم.

 الف. شاخص‌های کیفی وضع موجود

قبل از پرداختن به شاخص‌های کیفی بر خود لازم می‌دانم، مروری بر اهداف آموزش ریاضی در دوره­ی ابتدایی داشته باشم.

به منظور آگاهی بیش­تر از میزان علاقه­ی دانش­آموزان نسبت به درس ریاضی، دفترچه­ای به نام ثبت فعالیت‌های ریاضی تهیه نموده و هر ورق آن را به دانش­آموزی اختصاص دادم و هنگامی که دانش‌آموزان فعالیت‌های مختلف گروهی و فردی در کلاس انجام می‌دادند، با دقت، رفتار آنان را مشاهده نموده و یادداشت می‌کردم. بعد از دو ماه و چند روز:

تجزیه ­و­تحلی ­و­تفسیر داده‌ها       

پس از جمع آوری پاسخ‌های اولیا و همکاران به سؤالات پرسش­نامه، بررسی پاسخ دانش‌آموزان به سؤالات مصاحبه، تبادل نظر با مدیر، معاونین و آموزگاران کلاس اول و پیش­دبستانی آنان،به تجزیه و تحلیل و تفسیر پاسخ­ها پرداخته و دریافتم که عوامل مؤثر در ایجاد بی‌علاقه‌گی دانش‌آموزان نسبت به درس ریاضی به ترتیب اولویت(تعداد نظرات) به شرح زیر بود:

 ادبیات موضوع

برخی از آثار صاحب نظران و پژوهشگران را در رابطه با درس ریاضی شناسایی نموده و با در نظر گرفتن هدف خاص پژوهش خود، آن‌ها را بررسی، تحلیل و نقد نمودم تا در راستای پژوهش حاضر، از آن‌ها استفاده نمایم. بر این اساس، نتایج بررسی و مطالعات خود را در خصوص پیشینه و یافته‌های دیگران، در دو بخش نظری و عملی ارائه نموده­ام.

 الف: پیشینه نظری

مبینی(1380) تأکید زیادی بر نظم و دقّت دارد. وی در کتاب خود تحت عنوان «آموزش ریاضیات قبل از دبستان» چنین بیان داشته است که با تدریس ریاضیات به شناخت توانایی‌ها، استعدادها و علایق، همراه با سعی در جهت رشد و پرورش آن‌ها دست خواهیم یافت. رشد و پرورش این توانایی‌ها، قطعاً با پرورش نظم و دقّت آغاز خواهد شد؛ نظم و دقّت در توجه به اطراف، نظم و دقّت در شنیدن، نظم و دقّت در دیدن، در گفتار و رفتار، در اجرای بازی‌ها و مسئولیت‌ها، تصمیم گیری‌ها، نظم و دقّت در توانایی حل مسائل روزمره.

برور،ای. دبیلیو، دوژونج، ژ.ا. و استوت، و.ژ.(1383) معتقدندکه در عصر فناوری و ارتباطات، نظام­های آموزشی از یک سو به باز­اندیشی و باز­سازی برنامه ی درسی برای «تسلط بر سواد رایانه ای» و از سوی دیگر، تجدید حیات و غنی سازی محیط یادگیری برای برقراری تعامل میان یادگیرنده و منابع یادگیری، الزام دارند. از این رو، بازنگری در شیوه­های سنتی تدریس و جایگزینی آن­ها با شیوه­های نو، برای تجهیز یادگیرنده به مهارت­های شناختی ضرورت دارد.

پیشینه ی عملی

در این بخش به برخی از عناوین، یافته‌ها و نتایج پژوهش‌های در عمل اشاره می‌گردد.

با توجه به این نکته، که اهمیت دادن دانش­آموزان به درس ریاضی و داشتن نگرش مثبت نسبت به فعالیت­های آن منجر به افزایش اعتماد به نفس، افزایش همکاری­های اجتماعی و خلاقیّت در آن­ها می­شود، توجه بسیاری از آموزگاران به این امر مهم جلب شده است، به طوری که این موضوع را مورد تحقیق و پژوهش قرار داده­اند.

ابراهیمی زرندی(1385) پژوهشی با عنوان «راه­کارهای افزایش علاقه به درس ریاضی در پایه پنجم دبستان پسرانه شاهد استان کرمان» انجام داده است. وی پس از اجرای راه­کارهای مختلف از قبیل: استفاده از فناوری­های جدید، بازی­های مختلف، استفاده از روش­های فعال تدریس، گروه­بندی فراگیران، آموزش تلفیقی ریاضی با دروس دیگر و استفاده از تشویق، توانست علاوه بر علاقه­مندی دانش­آموزان یاد شده به درس ریاضی، میانگین نمرات امتحانی آنان را نیز افزایش دهد.

راه حل‌های پیشنهادی

پس از گردآوری داده­های لازم از طریق مطالعه کتاب‌ها، مجلات و تحقیقات انجام شده، پرسش­نامه­ها، مصاحبه با دانش­آموزان و مشاهده­ی کلاس همکاران، به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخته، ضمن تبادل تجربه با همکاران به راه حل­های پیشنهادی زیر دست یافتم:

۱. ایجاد شادی و نشاط در زنگ ریاضی

فضلی­خانی(1386) معتقد است که لازمه­ی هر شروعی، ایجاد ارتباط مطلوب و فضاسازی است. نقطه شروع به هنرمندی خاص نیاز دارد تا انگیزه­ای توأم با هدفمندی و نشاط در دانش­آموزان به وجود آورد. وی با اقتباس از بهار الانوار می گوید: «هنگامی که دل­ها نشاط یافتند، علم و کمال را در آن­ها به ودیعه بگذارید و هرگاه از نشاط تهی و گریزان شدند، آن­ها را وداع کنید؛ زیرا دل­ها در چنین حالتی آماده­ی فراگیری علم نیستند.» عزیزخانی(1388) نیز پس از انجام پژوهش خود، به این نتیجه رسیده بود که با ایجاد محیط شاد، می­توان علاقه­مندی دانش­آموزان را به درس ریاضی، افزایش داد.

۲. نصب فعالیت دانش­آموزان روی دیوار جهت تزئین کلاس توسط آنان

به پیشنهاد چند تن از اولیا، نصب برخی از فعالیت­های دانش­آموزان روی دیوار کلاس، علاوه بر مرور مفاهیم

ریاضی، زیبا و جذاب شدن کلاس، باعث ایجاد خودپنداره ی مثبت در دانش­آموزان نیز می­گردد.

۳. کاربرد شعر مرتبط با بعضی از فعالیت­ها

نوری(1387) بر اساس تجربه­ای که از پژوهش خود به دست آورده است، کاربرد شعر را برای یادگیری برخی مفاهیم پیشنهاد می نماید، هم­چنین برخی از دانش‌آموزان به منظور با نشاط شدن زنگ ریاضی نیز، پیشنهاد دادند که شعرهای کوتاه ساختگی یا داستان مرتبط با فعالیت مورد نظر به کار برده شود.

۴. ایجاد انگیزه در دانش­آموزان برای انجام فعالیت­های درس ریاضی 

با توجه به نظر مبینی(1380) و نتایجی که آریافر(1380) از تحقیق خود به دست آورد، نتیجه­ی آمادگی­های فکری و جسمی و فعالیت­هایی که از سوی دانش­آموزان انجام می­شود، حل مشکلات و دست­یابی به آرامش و تعادل روانی می­باشد، همگی آثار و نتایجی را به بار می­آورد که در آینده زمینه­ساز و تعیین کننده چگونگی برخورد با مشکلات و نحوه­ی نگرش و فعالیت­ها و تصمیم­گیری­های دانش­آموزان خواهد بود.

۵. استفاده از روش ایفای نقش توسط دانش­آموزان

طبق نظر فضلی­خانی(1386) یکی از روش­هایی که در تکوین شخصیت فردی و اجتماعی دانش­آموزان سهم بسزایی دارد، روش ایفای نقش است. در حین ایفای نقش، علاوه بر تثبیت نگرش دانش­آموزان نسبت به کاربرد مفاهیم ریاضی، مهارت­های کلامی و ارتباط اجتماعی نیز تقویت شده و یادگیری مفاهیم ریاضی عمیق­تر می­شود.

۶.  اطلاع رسانی به اولیا جهت آمادگی از پیشرفت درس ریاضی دانش­آموزان

بر اساس تجربه­ی حاجی محمدی(1388) و چند تن از اولیا، برای این­که اولیای دانش­آموزان بتوانند از پیشرفت درس ریاضی فرزندشان مطلع باشند، برنامه­ای تدارک داده شود تا علاوه بر کنترل و نظارت تکالیف و فعالیت­ها در منزل، از فعالیت­های کلاسی آنان نیز آگاه شوند.

۷. انجام ارزش­یابی تشخیصی از مفاهیم پیش نیاز جهت تعیین نقطه­ی آغاز تدریس

طبق تجربه­ی برخی از همکاران، قبل از وارد شدن به مرحله­ی اجرای تدریس شایسته است، ارزش­یابی تشخیصی صورت بگیرد و مشخص شود که نقطه­ی شروع کار معلم، کجاست؟ زمینه­ی قبلی دانش­آموزان چیست؟ این جاست که معلم از طریق یک ابزار اندازه­گیری مانند: پرسش­های شفاهی و تمرین­های مختلف، پیش­دانسته­های          دانش­آموزان را می­سنجد و پیش­زمینه‌های موضوع تدریس را مطرح می­کند و نتایج آن را در طول اجرای تدریس مورد توجه قرار می­دهد.

۸.  استفاده از طرح­های ابتکاری جهت پرورش خلاقیت دانش­آموزان در دروس ریاضی

کفاشی(1382) در نتایج حاصل از تحقیق خود، بر این عقیده است که، پرورش استعدادهای درخشان و خلّاق در هر دوره ای از تاریخ، هدف مدارس بوده است. چرا که افراد خلّاق کسانی هستند که پیشرفت‌های عظیم علوم گوناگون مدیون کوشش‌های آن‌هاست و آن‌ها هستند که پیشرفت تمدن را در همه­ی جوامع بشری به عهده دارند. برای آن که بتوانیم قدرت تصور دانش‌آموزان را پرورش دهیم و تصاویر مثبتی از آینده ی خلّاق داشته باشیم، باید خلّاقیّت آن‌ها را پرورش دهیم. بر این اساس و به منظور پرورش خلّاقیّت وافزایش توانایی حل مسئله در دانش‌آموزان، فعالیت­های زیر را که حاصل تجربیات خود در سال­های قبل می باشد، را پیشنهاد نمودم:

  ۹. تشکیل انجمن کودکان ریاضی دان

به منظور پرورش دقّت، خلاقیّت و ایجاد انگیزه و علاقه­ی بیش­تر دانش­آموزان نسبت به انجام صحیح فعالیت­ها، انجمنی تشکیل شود تا علاوه بر نظارت و کنترل فعالیت دانش­آموزان دیگر، گاهی طراح چند سؤال و حتی تعیین کننده­ی نوع فعالیت‌ها و تکالیف ریاضی نیز باشند. اعضای این انجمن می­توانند جهت آموزش به دوستان شان، معلم افتخاری شوند. البته قبل از انتخاب اعضای انجمن، قراردادی با شاخص‌های معین تنظیم نموده تا آنان با وظایف خود آشنا شوند.

پیشنهاد‌ها و راه­کارها

با توجه به مراحل اجرای طرح و رسیدن به وضع مطلوب که علاقه­مند کردن دانش‌آموزان به انجام فعالیت‌های ریاضی بود، و بر اساس تجارب کسب شده در این زمینه، نکاتی در قالب پیشنهادها و راه­کارها، به شرح زیر ارائه می­گردد.

الف. به مسئولان محترم آموزش و پرورش پیشنهاد می‌گردد: با توجه به محور بودن دانش آموزان در فعالیت­های کلاسی به صورت گروهی یا فردی و اجرای روش­های نوین تدریس، نیاز به میز و صندلی­های مناسبی می باشد. بر این اساس، پیشنهاد می­گردد، مسئولین محترم ، امکانات مورد نیاز در این زمینه را، مورد توجه قرار دهند.

ب. به سرگروه‌های آموزشی گرامی درس ریاضی توصیه می‌شود :هنگام بازدید از مدارس مختلف، روش‌های تدریس و فعالیت‌های بدیع و خلاق درس ریاضی را، به همکاران ارائه نموده و از این طریق، تبادل تجربه نمایند. هم چنین، از اداره ی مربوطه، برگزاری فراخوان ساخت پاور پوینت مربوط به درس ریاضی و فعالیت‌های آن را، درخواست کنند تا همکاران خلاق، تجارب ارزنده ی خود را، در این زمینه ارائه دهند، و بهترین آن‌ها، به صورت لوح فشرده در اختیار دیگر آموزگاران، قرار گیرد.

فهرست مطالب

چکیده 1
مقدمه 2
توصیف وضعیت موجود 4
اهداف تحقیق 6
گردآوری شواهد 1 7
الف. شاخص‌های کیفی وضع موجود 7
ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود 8
تجزیه وتحلی وتفسیر داده‌ها 13
گرد آوری داده‌ها جهت ارائه راهحل‌ها 14
الف. مصاحبه 14
ب. مشاهده باز 14
ج. پرسش نامه 15
ادبیات موضوع 16
الف: پیشینه نظری 16
پیشینه ی عملی 17
تجزیه و تحلیل 19
راه حل‌های پیشنهادی 19
انتخاب راه حل‌ها 22
اجرای راه حلهای انتخابی 23
گردآوری شواهد 2 24
نتیجه گیری 25
پیشنهاد‌ها و راهکارها 28
فهرست منابع و مآخذ 29

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، جدول، فهرست مطالب و 30 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 4500 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات آموزش و پرورش

نوشته شده در 25 اسفند ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂