«روانشناسی کودک»

مقدمه

علل مشکلات رفتاری

همه ­ی والدین اشتباهاتی می کنند، در رفتار خود تردید می کنند و در سالهای اول زندگی فرزندشان در مورد نحوه ی رفتاری که باید با آنان داشته باشند با دیگران مشورت می کنند. مثلاً می خواهند بدانند با بچه ای که زیاد گریه می کند چه باید بکنند.

فرزندشان در چه سنی باید آداب توالت رفتن را بیاموزند و چگونه باید چنین کنند. در هر وعده غذا چه مقدار غذا باید به کودک بدهند و یا چگونه با قشقرق کودکان مقابله کنند.

گاهی نیز والدین با دریافت این امر که فرزندشان سخت از کنترل شان خارج شده است درمانده و پریشان و خشمگین می شوند. چنین خانواده هایی به جایی می رسند که لازم است از جایی مدد گیرند تا رابطه ای پربارتر میان خود و فرزندشان به وجود آورند.

هدف این کتاب آن است که متخصصان بهداشت، پزشکان عمومی و مربیان بهداشت را با مشکلات عاطفی و رفتاری معمول در کودکان آشنا کند؛ و برای کمک به والدین در سروسامان دادن به مشکلات فرزنداشان به تفصیل رهنمودهایی به دست دهد؛ و با ارائه یافته های تحقیقات اخیر، زمینه ای نظری برای این رهنمودها ایجاد کند.

میزان شیوع

ریچمن و همکارانش (24) درباره ی مشکلات رفتاری کودکان در سنین پیش دبستانی مطالعه ای تحقیقی انجام داده اند. در این مطالعه 705 خانواده که در مرکز لندن زندگی می کردند مورد بررسی قرار گرفته اند. در این تحقیق، میزان مشکلات رفتاری در کودکان سه ساله بدین قرار بود:

15 درصد مشکلات خفیف داشتند.

2/6 درصد مشکلات معمولی داشتند.

1/1 درصد مشکلات شدید داشتند.

تداوم

مشکلات رفتاری کودکان در سالهای اول زندگی معمولاً رفته رفته از میان می رود، ولی در بعضی از کودکان این مشکلات همچنان باقی می ماند. نمی توان پیش بینی کرد کدام مشکلات در کدام دسته از کودکان تداوم می یابد، ولی با دسته بندی عواملی که با مشکلات رفتاری ارتباط دارد میتوان حدس زد کدام دسته از کودکان همچنان دچار مشکل خواهند بود.

علل مشکلات رفتاری

میان عوامل زمینه ساز و مشکلات آتی رفتاری هیچگونه رابطه ی مستقیمی وجود ندارد؛ فقط می توانیم بگوییم عوامل خاصی با مشکلات رفتاری مرتبط اند. باتلر و گولدینگ (5) دریافتند که تعداد سیگارهایی که مادر می کشد

عوامل مربوط به کودک

خلق و خو خصوصیات خلقی از عوامل مؤثر در بروز تفاوتها در رشد شخصیت محسوب می شود. تعاریف پیشنهاد شده شامل این خصوصیات است.

1-خلق و خو اساسی ذاتی دارد.

2-در نوزادی ظاهر می شود و تداوم دارد.

3-خصوصیتی است که در فرد از لحاظ عینی قابل تعریف است.

4-تحت تأثیر محیط قرار دارد. (2)

افسردگي مادر

افسردگي مادر عامل بسياري مهمي در زندگي خانوادگي بسياري از كودكان خردسال تلقي مي شود. محققان متأسفانه دريافته اند كه حدود 30 درصد از مادراني كه كودكان خردسال دارند علايم افسردگي از خود نشان مي د هند (4، 23، 24).

بين افسردگي مادر و مشكلات رفتاري كودكان خردسال ارتباط زيادي وجود دارد. پاوند و همكارانش (19) كنش متقابل بين مادران افسرده و فرزندانشان را مشاهده كردند و دريافتند كه ميزان مشكلات رفتاري كودكان با ميزان افسردگي و كيفيت ضعيف رابطه ي زناشويي ارتباط دارد.

مادران افسرده غالباً با والدين خود مشكلاتي داشته اند و غالباً زندگي زناشويي نامناسب با شوهراني داشته اند كه پرخاشگر و ضداجتماعي بوده اند. در بعضي از موارد زوجها در يك دور باطل گرفتار شده اند. به اين معنا كه نمي توانند با هم ارتباط برقرار كنند و هيچگونه همكاري هم با هم ندارند و از اين رو هر دو احساس مي كنند كه كسي از آنان حمايت نمي كند.

براون و همكارانش (4) گروهي از مادران را در كمبرول مورد بررسي قرار دادند و توانستند چهار عامل مؤثر در افسردگي آنان را پيدا كنند.

1-بي مادر شدن قبل از سن يازده سالگي.

2-نداشتن رابطه اي اطمينان بخش با همسر.

3- سركار نرفتن.

4- داشتن سه يا بيش از سه فرزند كمتر از 14 سال.

براون ميزان افسردگي را در مادراني كه فرزندان كمتر از 6 سال داشتند 24 درصد برآورد كرد. ريچمن (23) هم بين ازدواج ناجور و افسردگي مادر ارتباط معني داري يافت ولي بين ميزان حمايت از سوي دوستان و بستگان و افسردگي مادر ارتباطي نيافت.

از آنجا كه اينگونه مادران غالباً با مادر و خواهر و دوستان خود ارتباط دارند ممكن است چندان از لحاظ اجتماعي منزوي نباشند (19). ولي واقعيت زندگي روزمره اين است كه غالب طول روز را با فرزندان خود تنها هستند.

غالب محققان معتقدند كه بهترين پادزهر افسردگي يك ازدواج خوب است ولي كمتر خانواده اي در مسائل ازدواج راهنمايي مي شود. همين كه خانواده ها در حال حاضر با خانواده درماني آشنا مي شوند و در كنار آن نحوه ي كنار‌ آمدن با فرزندشان را مي آموزند نشان دهنده ي اهميت رابطه ي زناشويي است (17).

فشارهاي محيطي

مشكلات مربوط به مسكن و فقر از عوامل خاصي است كه در ايجاد مشكلات رفتاري دخالت دارد. ريچمن (23) دريافت كه در كودكاني كه در آپارتمانهاي چندين طبقه زندگي مي كنند مشكلات رفتاري زيادي وجود دارد. ولي اين مسئله مهم را هم دريافت كه افسردگي به خصوص در مادراني كه در طبقه ي چهارم به بالا زندگي مي كردند بيشتر بود. خانه ي مرطوب، نبودن برق يا آب گرم و جمعيت زياد از عواملي است كه به فشارهاي خانوادگي مي افزايد.

ميزان زياد خانواده هاي بي مسكن كه كودكان خردسال دارند و مادران بدون حامي كه با فرزندان كوچك خود در اتاقهاي يك نفره زندگي مي كنند همه ي اينها باعث ايجاد فشار و محروميت مي شوند.

تاريخچه ي والدين

پيچيدگي و اضطراب رواني ناشي از بزرگ كردن كودك و تأمني نيازهاي عاطفي آن به اين معناست كه بايد والدين از لحاظ عشق و محبت و در ضمن اطلاعات به اندازه ي كافي تأمين شوند. چگونه چنين چيزي ميسر است؟

چگونه والدين مي آموزند كه والدين خوبي باشند؟ فرض كلي اين است كه از تجارب اوليه ي دوران كودكي و در نتيجه ي محبت ديدن و مراقبت شدن مي آموزند.

راتر و ماج (26) دريافتند كه هرچند هيچ ارتباط مستقيمي بين تجارت دوران كودكي والدين و توانايي آنان در مراقبت خوب از فرزندان وجود ندارد، ولي اين ارتباط به طور غير مستقيم از طريق اكتساب ارزشهاي اجتماعي و نگرشها و نيز تأثير در رشد شخصيت وجود دارد.

از همه مهمتر، توانايي در ايجاد و حفظ يك ازدواج خوب با تجربه اي كه آنان را از ازدواج والدين خود دارند ارتباط دارد. مشكلات عاطفي و فشار رواني در دوران كودكي از عواملي است كه باعث ايجاد روابط عاطفي ناجور در بزرگسالي مي شود.

عوامل حمايت كننده

در اين فصل عمدتاً عواملي در نظر گرفته شده كه با رشد مشكلات رفتاري در كودكان خردسال ارتباط دارد ولي زمينه ي تحقيقي در حال رشد است تا عواملي را كه كودكان را از اختلالات و اضطرابهاي رواني درون خانواده مصون نگه مي دارد شناسايي كند.

همان طور كه ديده ايم مطالعات تحقيقي روندها را نشان مي دهد ولي روابط علت و معلولي مشكلات رفتاري را روشن نمي كند. همه ي يافته ها درصدهاي عظيمي از كودكان را نشان مي دهند كه تحت تأثير عوامل تنش زا قرار نمي گيرند.

ما مي توانيم كودكاني را كه احتمال دچار شدن به مشكلات رفتاري دارند شناسايي كنيم ولي نمي توانيم كودكاني را كه در معرض خطر قرار دارند و در عين حال به نحو مطلوبي با مشكلات كنار مي آيند شناسايي كنيم.

ارزيابي مشكل

درمان و تدبير مؤثر بر اساس ارزيابي دقيق مشكل وجود قرار دارد. يك درمانگر باهوش هرگز نبايد به هنگام كار كردن با يك خانواده كار درمان را در طول دوران ارزيابي شروع كند. همين كه درمانگر در خلال كار با خانواده ي جديد تجارت بيشتري به دست مي آورد ممكن است به سادگي هنگام تحليل مشكل و تفكر درباره ي آن به راه حل هايي سريع برسد و همين او را در دامهاي متعددي اسير مي كند.

1-بي علاقگي به مشكل و خسته شدن از آن و متعاقب آن همدردي كمتر با والدين كودك.

2- حفظ فاصله به عنوان يك متخصص به اين نحو كه ايجاد تغيير را تجويز كند بي آنكه با خانواده در حل مشكل تلاش كند.

3- دادن پند و اندرز غير دقيق بر اساس تجارب قبلي بي آنكه به حرفهاي خانواده گوش دهد.

4- احساس درماندگي يا به دليل تجارب شكست قبلي يا پيش بيني اينكه تغييري ايجاد نمي شود.

5- ناچيز شمردن مشكلي كه والدين مطرح مي كنند و قلمداد كردن آنان به عنوان افرادي كه بيش از حد مضطربند.

6- محدوديتهايي در رشد مهارتهاي درماني و يافتن راههاي جديد براي كار كردن.

غالب درمانگران در قلمرو حرفه ي خود دست كم مرتكب يكي از اين قصورهايي كه برشمرديم مي شوند.

مرحله ي ارزيابي در شروع تماس با خانواده ي جديد اهميت دارد ولي در طول دوران تماس با خانواده هم ادامه دارد. ارزيابي غالباً فرآيندي پويا و پيشرونده است. هدف از ارزيابي عبارت است از:

1-به دست آوردن اطلاعات مشروح درباره ي مشكل رفتاري.

2- گوش كردن به نگرانيها و مسائل مورد توجه والدين و كودك.

3- ارزيابي عملكرد عاطفي خانواده

4- كنترل پيشرفت رشد كودك.

5- فرمولبندي يك فرضيه درباره ي مشكل موجود.

6- برقراري رابطه با خانواده و درگير كردن آنها در كار درمان در صورت وجود شرايط مناسب.

7- مشخص كردن اين نكته كه آيا براي مؤثر بودن كار درمان به اطلاعات بيشتر با انجام آزمونهايي نياز است يا نه.

شنيدن حرفهاي والدين

والدين بايد احساس كنند كه درمانگر به حرفهاي آنان گوش مي كند و مشكلات آنان را درك مي كند. اين مسئله حائز اهميت بسياري است. بايد آنان را جدي گرفت و به آنان توجه كافي كرد. والدين غالباً در مراحل اول به كندي مشكلات را مطرح مي كنند و فقط اطلاعاتي را كه فكر مي كنند لازم است مي دهند. شايد اطلاعاتي كه آنان مي دهند

ارزيابي رشد كودك

آيا رفتار كودك مناسب سنش است؟

هنگامي كه كودك رفتاري نامتناسب با سنش دارد مشكلات رفتاري نگران كننده مي شود. قشقرق راه انداختن كودكان از 18 ماهگي تا 3 سالگي معمول است ولي اگر در 5 سالگي هم زياد بروز كند جاي نگراني است.

غالب كودكان 2 ساله كمتر قدرت تمركز دارند و از فعاليتي به فعاليت ديگر مي پردازند مثلاً در حالي كه مشغول بازي لگو هستند ممكن است ناگهان از آن دست بردارند و ماشين بازي كنند، ولي كودك 5 ساله مي تواند بنشيند و مدتي مثلاً با پازل و اينگونه بازيها سرگرم شود.

بعضي از والدين، بدون در نظر گرفتن سطح رشدي كودك خود از او انتظارات نابجايي دارند و براي اينكه بدانند فرزندشان با توجه به سنش قادر به انجام چه كارهايي است و او را بهتر بشناسند قدري نياز به كمك دارند.

در ساير موارد والدين از اين كه فرزندشان با توجه به سنش چه كاري بايد بتواند بكند برداشت درستي دارند ولي ممكن است كودك در ردش تأخير وجود داشته باشد و لازم باشد از ميزان پيشرفتش ارزيابي مشروحي به عمل آورد.

ارزيابي خانواده

براي ارزيابي عملكرد خانواده الگوهاي بسياري وجود دارد (2) و در اين زمينه مجموعه اي از نظريه هاي مربوط به خانواده درماني گردآوري كرده ام كه احساس مي كنم مفيدند (7، 16، 26).

اين اطلاعات از طريق مشاهده ي خانواده در جلسه و نيز پرسيدن سؤالاتي كه باعث ايجاد ارتباط با خانواده مي شود به دست آمده اند. خانواده معمولاً از توصيف عملكرد خود در حضور يك فرد غريبه عاجز است و معمولاً سؤالاتي كه مستقيماً پرسيده شود بي فايده خواهد بود.

روشهاي غير مستقيم معمولاً موفقتر از بقيه اند. الگوي روابط بين اعضاي خانواده و راههاي عادي كنش متقابل را بايد در ذهن داشت تا بفهميم كه خانواده به عنوان يك سيستم چگونه كار مي كند. پرسش از يكي از اعضاي خانواده در مورد كشش مقابل بين ساير اعضا يكي از راههاست و تحليلي «سه جانبه» را ميسر مي كند (6، 8).

ارزيابي رفتار

والدين غالباً در اولين جلسه اي با درمانگر دارند شروع به شكايت و كلي بافي درباره ي رفتار فرزندانشان مي كنند. «او نافرمان و بدخلق است.» چنين جمله اي حكايت از مجموعه اي از رفتارها دارد كه براساس انتظاراتي كه والدين از كودك دارند ممكن است معاني متفاوتي داشته باشد. معني نافرمان چيست؟ وقتي كه مي گوييم بچه ي بد مقصودمان چيست؟ كمك به والدين براي روشن كردن تعريف مشكل، اولين قدم در راه ارزيابي است.

توجه به جنبه های مثبت کودکان

اولین قدم در کار درمان کمک به والدین در شناسایی خصوصیات خوب فرزندانشان است. بعضی می گویند «بچه ی نازی است گاهی خیلی حساس می شود.» یا «بعضی اوقات دوست داشتنی می شود و وقتی که می خواهیم از خانه بیرون برویم دردسری درست نمی کند.»

غالب والدین این خصوصیات را توصیف می کنند ولی می گویند که رفتار مشکل آفرین باعث می شود که خصوصیات خوب فرزندانشان را نبینند. سراسر روز صرف کنترل کودک می شود و دیگر وقتی برای گذرانیدن اوقات خوش با او باقی نمی ماند.

اگر کودک رفتار خوبی دارد و به آرامی مشغول بازی است معمولاً والدین می گویند «بگذار به حال خودش باشد.» آنان مزاحم کودک نمی شوند که مبادا که کودک متوقع شود که به او توجه نشان دهند.

هرگز به او نمی گویند آفرین چه خوب برای خودت بازی می کنی. در بسیاری از موارد والدین ممکن است تشخیص ندهند که چرا فرزندانشان که مشغول بازی بوده و کاری به آنها نداشته ناگهان می خواهد به نحوی توجه آنها را به خود جلب کند.

والدین غالباً خیلی خوب می توانند به فرزندانشان بگویند که رفتار بد کدام است ولی معمولاً در مورد چگونگی رفتار خوب با او حرف نمی زنند. از فرزندان انتظار می رود که این را از قبل بدانند یا از تنبیه هایی که می شوند حدس بزنند رفتار خوب کدام است. فورهند و مک ماهون (3) روش درمانی بسیار مفیدی را برای والدینی که فرزندان نافرمان دارند نوشته اند.

در این روش به والدین آموزش داده می شود تا با توجه نشان دادن به رفتار خوب فرزندشان با او رابطه ی مثبتی برقرار کنند. همین که والدین به بازی و فعالیتهای کودک توجه نشان دهند کم کم کودک از کنش متقابل با والدینش احساس لذت می کند. اولین قدمی که در راه بهتر کردن رابطه برداشته می شود برای ایجاد نظم اهمیت اساسی دارد.

وقتی که کودک تشخیص دهد که والدین تا چه حد ممکن است خوشایند و دوست داشتنی باشند اگر رفتار بدی از او سر بزند ناخشنودی و سردی والدین بیشتر در او تأثیر می گذارد و رفتارش را اصلاح می کند. اگر والدینی خواه کودک رفتار خوبی داشته باشد یا بدرفتاری کند، ناخشنود و عصبی باشند روشهای عاطفی برای کنترل او بی اثر خواهد بود.

تعیین اهداف درمان

همین که بین والدین و فرزند رابطه برقرار شد والدین بهتر می توانند درباره ی اهداف درمان روشنتر فکر کنند. وقتی همه چیز به نظر بد می رسد والدین به دشواری می توانند برنامه ریزی کنند که چه رفتاری را می خواهند تغییر دهند (2). در خانواده هایی که والدن می توانند در شروع کار درمان خصوصیات خوب را شناسایی کنند. رابطه ی بی والدین و فرزندان مثبت است به نحوی که می توانند مستقیماًوارد این مرحله ی درمانی شوند.

استفاده از پاداشهای خاص

گاهگاهی لازم است به کمک پاداشهای ملموس به کودکان نشان دهیم که رفتارشان خوب است. این کار را باید از تعریف و تمجید از رفتار کودک جدا دانست. در شروع تغییر رفتار برای سرعت بخشیدن به فرآیند تغییر این پاداشها مفید است. هم والدین و هم فرزند می خواهند مزه ی موفقیت را بچشند.

دادن بازخوردهای خاص به کودک در مورد رفتارش اهمیت بسیاری برای تغییر رفتار دارد و یکی از روشها استفاده از پاداشی عینی همراه با نشان دادن توجه و تشویق است (4). می توان این جدول را براساس نیازهای کودک و والدین تنظیم کرد. کودکان با سن عقلی 3 و بالاتر اصول این جدول را می فهمند و می توانند از فایده های آن بهره مند شوند.

قشقرق کودک

از سن دو سالگی کودکان بسیار پیش می آید که کودکان قشقرق به راه اندازند. جنکینز و دیگران (13) دریافتند که 19 درصد کودکان دو ساله، 18 درصد کودکان سه ساله و 11 درصد کودکان 5/4 ساله دست کم هر روز قشقرق راه می اندازند.

نافرمانی

یکی از معمولترین گله های والدین این است که فرزندشان از آنان اطاعت نمی کنند. والدین برای اینکه کودک را تحت تسلط خود داشته باشند به فریاد زدن، کتک زدن پرخاشگری متوسل می شوند ولی می فهمند که هیچکدام مؤثر نیست.

گاهی وقتی که از کودک تقاضایی می کنند با پرخاشگری او مواجه می شوند و در بعضی از خانواده ها کودک صرفاً بی اعتنایی می کند. مادران غالباً می گویند تقاضایی را چند بار تکرار می کنند و سرانجام برای اینکه بتوانند کودک را وادار به کاری کنند از کوره در می روند.

مشكلات عاطفي

ترس و اضطراب در كودكان معمول و ممكن است زاييده ي تجارب مختلفي باشد. ترسو بدون و كناره جويي در بعضي از كودكان جزئي از شخصيت آنان است. اينگونه كودكان خجالتي  اند، به ندرت حرف مي زنند و پشت سر مادرشان پنهان مي شوند.

بعضي از كودكان از جدايي به شدت مي ترسند و مدام به مادرشان مي چسبند. چنين رفتاري در بعضي از كودكان ممكن است زاييده ي حادثه اي ناگوار در زندگيشان باشد. طلاق والدين و مرگ يكي از آنان ممكن است باعث شروع مشكلات باشد. ترس و فوبيا در كودكان نيز مانند بزرگسالان به تجارب ناخوشايند است.

ترسها

ترس كودكان از الگوي رشد آنان تبعيت مي كند. غالب كودكان بعد از هشت ماهگي از جدايي و از ديدن غريبه ها مي ترسند. در دو سالگي اين نوع ترس كاهش مي يابد اما اغلب جاي خود را به ترس از حيوانات و تاريكي مي دهد (32).

هرچند كه نحوه ي تربيت در فرهنگهاي مختلف متفاوت است ولي ترس از جدايي و غريبه ها در بين كودكان در همه ي فرهنگها وجود دارد (33). فرونشاندن ترس از جدايي يا ترس از حيوانات به طور كامل بسيار دشوار است.

به نظر ماركس (32)، نشانه هاي خاص سبب مي شود كه كودكي سريعتر اين ترسها را بياموزد. احتمالاً اين مسئله با بقا ارتباط دارد و جزئي از مكانيزم صيانت نفس در نوع انسان محسوب مي شود.

عادات

كودكان خردسال عادات گوناگوني دارند. 17 درصد كودكان سه ساله و 14 ساله كودكان 4 ساله سه يا 4 عادت دارند (36).

تشويق و تنبيه در مقابل همسالان

هيچگاه كودك را جلوي روي همسالانش سرزنش نكنيد، زيرا عميق ترين اثر را در زندگي اينده مي گذارد. اعمال بچه ها در واقع انعكاس اعمال بزرگترهاست و در هر عملي بايد علل جستجو شوند.

بچه هاي يك كلاس حتي يك خانواده از نظر عاطفي، احساسي و رواني با يكديگر يكسان نيستند و لذا با تك تك آنها و بر اساس تفاوتهايي كه با هم دارند بايد برخورد خاصي كرد.

همه بچه ها را نمي توان به يك چشم ديد و يا بر روي انها بطور يكسان قضاوت كرد. بايد به هر تمهيد ممكن رشد صحيح آنها را پيش بيني كنيم و طوري آنها را بار بياوريم كه دچار مشكل نشوند. اگر كودكان به شكل صحيحي تربيت شوند، جامعه تاوان نارسايي هاي تربيتي آنها را نخواهد پرداخت.

فهرست مطالب

مقدمه 1
میزان شیوع 2
تداوم 2
علل مشکلات رفتاری 3
عوامل مربوط به کودک 4
افسردگي مادر 9

فشارهاي محيطي 10
روشهاي پرورشي والدين 11
تاريخچه ي والدين 12
عوامل حمايت كننده 14
ارزيابي مشكل 16
شنيدن حرفهاي والدين 17

ارزيابي رشد كودك 22
ارزيابي خانواده 28
ارزيابي رفتار 35
توجه به جنبه های مثبت کودکان 39

تعیین اهداف درمان 40
استفاده از پاداشهای خاص 42
یادگیری پیش بینی کردن 44
روش مقابله با پرخاشگری 47
قشقرق کودک 47
نافرمانی 49

رقابت و پرخاشگری خواهران و برادران 52
تولد فرزندی دیگر 53
مشكلات عاطفي 54
ترسها 54
درمان ترس 55
عادات 56
داغديدگي 58

طلاق و جدايي والدين 60
بازي و اهميت آن 63
بازي در اوقات بيداري 63
اسباب بازي 69

نظم،‌ انضباط، تشويق، تنبيه 71
ايجاد نظم و انضباط در كودك 71
تأخير در تشويق، اثر آن را از بين مي برد 72
تشويق و پاداش 73
ريشه رواني ميل به تشويق و پاداش 74
ايجاد احساس مسؤليت در كودك و احترام به ديگران 75
نصحيت و تنبيه 76

تشويق و تنبيه در مقابل همسالان 80
منابع 81

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 81 صفحه متن (در قالب word ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 12400 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید.

مشاهده فهرست مقالات سلامت و بدن

نوشته شده در 27 مهر ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂