زمین لرزه

«زمین لرزه»

چکیده

زلزله لرزش ناگهانی پوسته جامد زمین است که هر از چند گاهی در نواحی که بر روی بند زلزله خیز قرار دارند رخ می‌دهد. از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می شود. قبل از وقوع زلزله در ابتدا معمولاً صدای نامتعارف شنیده می شود. در زلزله های بزرگ ابتدا صدای عجیبی همچون زوزه باد و حرکت درختان و برگها و سپس صدای ضعیف شیشه های منزل شنیده می شود و به سرعت لرزش های اولیه که معمولاً با شدت بالا نیستند آغاز می گردد.

مقدمه

زمین لرزه یکی از وحشتناک ترین پدیده های طبیعت محسوب می شود. اغلب زمینی را که روی آن ایستاده ایم، به صورت تخته سنگ های صلب و محکمی تصور می کنیم که از استحکام زیادی برخوردار است. هنگامی که زمین لرزه ای روی می دهد برای لحظه ای این تصور بر هم می ریزد، اما طی همان لحظه کوتاه خسارت های شدیدی وارد می شود. با توجه به پیشرفت هایی که در حوزه علوم مختلف صورت گرفته است، دانشمندان توانسته اند نیروهایی را که باعث زمین لرزه می شود، شناسایی کنند. علاوه بر آن با استفاده از فناوری های نوین می توان شدت یک زلزله و مکان آن را حدس زد. مهم ترین کار باقی مانده آن است که راهی برای پیش گویی زمین لرزه بیابیم تا مردم هنگام وقوع آن غافلگیر نشوند.

زلزله لرزش ناگهانی پوسته جامد زمین است که هر از چند گاهی در نواحی که بر روی بند زلزله خیز قرار دارند رخ می‌دهد. این پدیده طبیعی دارای خصوصیات و وی‍ژگیهای منحصر به فردی است، که آگاهی از پدیده‌های همراه زلزله، شناخت گسلها و انواع آن در تعیین الگوی لرزه زمین ساخت و رژیم لرزه خیزی مناطق مختلف دارای اهمیت است. لرزش ناگهانی پوسته‌های جامد زمین، زلزله یا زمین لرزه نامیده می‌شود.

دلیل اصلی وقوع زلزله را می‌توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگها و طبقات درونی زمین بیان نمود. این فشار به حدی است که در سنگ گسستگی بوجود می‌آید و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت می‌کنند. به سطح شکستگی که توأم با جابجایی است، گسل گفته می‌شود. وقتی که سنگ شکسته می‌شود، مقدار انرژی که در زمان طولانی در برابر شکستگی حالتهای مختلفی را برای آزادسازی انر‍ژی نهفته شده بوجود می‌آورد.

چرا زلزله بوجود می‌آید

به درستی مشخص نیست که چرا زلزله بوجود می‌آید، اما همانطور که قبلاً اشاره شد تجمع انر‍ژی در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحکمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود. این شکستگی که اکثرا با جابجایی زمین اتفاق می‌افتد باعث خطرات و ایجاد لرزش زمین می‌شود که به آن زلزله گفته می‌شود.

رابطه گسل با زلزله

رابطه گسل و زلزله دو طرفه می‌باشد. یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله می‌گردد. این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نتیجتاً تعداد شکستگیها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش می‌یابد.

نحوه آزاد شدن انرژی زلزله

ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه‌هایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد. بطوری که انرژی زلزله بصورتهای زیر آزاد می‌گردند:

پیش لرزه: گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی، یکسری زلزله‌هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می‌پیوندند که معمولاً فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی، افزایش می‌یابد.

لرزش اصلی: همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می‌گردد و چنانچه داده‌های مربوط به یک زلزله بزرگ غیر دستگاهی باشد زمین لرزه نامیده می‌شود.

پس لرزه: زلزله‌های خفیف تری که غالباً پس از لرزش اصلی، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ می‌گیرند، را پس لرزه می‌گویند. پس لرزه‌ها می‌توانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزله‌های اصلی نیز به طول انجامد.

دسته لرزه: مجموعه‌ای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع می‌پیوندد. دسته لرزه‌ها غالبا در نواحی آتشفشانی دیده می‌شوند.

انواع زمین لرزه

1- زمین لرزه­های تکتونیکی: زمین لرزه های تکتونیکی در برگیرنده تعداد بسیار زیادی از زلزله­هایی هستند که سالانه در سطح جهان ثبت می­شوند. حرکات صفحات تشکیل دهنده پوسته زمین عامل ایجاد این زمین لرزه ها می­باشد.

2- زلزله های آتشفشانی: این زلزله ها فقط در نواحی فعال آتشفشانی اتفاق می­افتد و به انفجارهای آتشفشانی نیز معروف است.

3- زمین لرزه های فروریختی: بر اثر فروریختن غارها و کانالهای زیرزمینی، لرزه‌هایی ایجاد می‌شود که به نام زمین‌لرزه‌های فروریختی موسومند. این تکانها بسیار کوچک بوده و فقط اهمیت محلی دارند.

4- زمین لرزه های القایی: بر اثر آبگیری یا تغییرات ناگهانی سطح آب دریاچه‌های پشت سدها، تزریق آب یا سیالهای دیگر به داخل زمین و یا استخراج آنها، مخصوصاً درجاهایی که گسلهای فعال وجود دارد زمین‌لرزه‌هایی ایجاد می‌شود. در واقع دلیل اصلی این لرزه‌ها را می‌توان بارگذاری سریع برروی زمین و یا برداشتن ناگهانی بار زیادی از روی آن ذکر کرد. این لرزه‌ها به نام القایی موسومند. لرزه‌های ناشی از معادن نیز در این دسته قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به زمین‌لرزه‌ای که درارتباط با آبگیری و تغییرات فصلی سطح آب دریاچه سد سفیدرود روی داد اشاره نمود.

درجه بندی دامنه و شدت زلزله

در هنگام وقوع زلزله بارها با کلمه مقیاس ریشتر مواجه می شویم. شاید کلمه مقیاس مرکالی هم به گوشتان رسیده باشد هرچند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. این دو مقیاس قدرت یک زلزله را از دو جنبه مختلف بیان کنند.

از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می شود. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در زلزله 6 ریشتری ده برابر دامنه موج زلزله 5 ریشتری است و دامنه موج 7 ریشتر 100 برابر زلزله 5 ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در زلزله 6 ریشتری 7/31 برابر زلزله 5 ریشتری است.[1]

نشانه های وقوع زلزله

پیش نشانگرهای قبل از وقوع زلزله

 گاه حرکت گسلها موجب می گردد که در لایه های از زمین که سفره های آب زیر زمینی را در خود نگه می دارند شکستهایی ایجاد گردد که در اثر آن گاه دو یا چند سفره آب زیر زمینی با همدیگر ارتباط برقرار می کنند در این حالت بروز اتفاقات زیر را شاهد خواهیم بود:

مقابله با زلزله

طی پنجاه سال اخیر اطلاعات زیادی در مورد زلزله کسب کرده و فرآیند وقوع آن را بهتر از پیش درک می کنیم، اما هنوز هم برای مقابله با آن کاری نمی توانیم انجام دهیم. زمین لرزه ها توسط فرآیندهای بنیادین و قدرتمند زمین شناختی که خارج از حیطه کنترل ما هستند، به وجود می آیند. این فرآیندها نسبتاً غیر قابل پیش بینی است، بنابراین در حال حاضر این امکان وجود ندارد که به مردم گفت دقیقاً چه وقت زلزله روی می دهد. این امواج زلزله ای ثبت شده، می تواند به ما اطلاع دهد که ارتعاش های بسیار قویتری در راه است، اما این اطلاعات می تواند فقط چند دقیقه پیش از وقوع زلزله به ما اخطار دهد. دانشمندان می توانند برپایه حرکت های صفحه ها در زمین و موقعیت منطقه های گسل، پیش بینی کنند که در کدام مناطق احتمال وقوع زلزله زیاد است.

اقدام های لازم قبل از وقوع زلزله

قبل از وقوع زلزله و برای مقابله با آن و کاهش خسارتها و تلفات جانی ناشی از زلزله، لازم است که دو اقدام مهم یعنی ایمن سازی سازه ای و غیر سازه ای را به خوبی و مطابق اصول علمی انجام دهیم، که در زیر به تفصیل به آنها اشاره می شود.

الف- ایمن سازی سازه ای

ایمن سازی سازه و بنا ساختمانی که در آن زندگی می کنیم از طراحی تا اجرای آن می بایست تابع اصول مهندسی ساختمان بوده و در تمامی مراحل اجرای آن از نیروهای متخصص استفاده گردد و بر نحوه اجرای آن نیز همواره نظارتی دقیق توسط مهندسان ناظر تأیید صلاحیت شده صورت بگیرد. متأسفانه اغلب ما در منازلی زندگی می کنیم که خود بر نحوه طراحی و اجرای آن نظارتی نداشته و از میزان ایمنی آن در برابر زلزله آگاه نیستیم.

ایمن سازی یعنی مشخص نمودن نقاط ضعف یک ساختمان اجرا شده در طراحی واجرا و رفع آن که این کار با توجه به پیچیدگی و تخصصی بودن آن باید توسط نیروهایی که دارای تخصص ویژه در مهندسی سازه و زلزله هستند انجام بگیرد. برای تعیین میزان ایمنی اینگونه ساختمانها بحثی بنام ایمن سازی سازه و بنا همواره مطرح بوده و کارشناسان خاص خود را دارا می باشد. کارشناسان این رشته قادرند پس از بازدید از ساختمان برای ایمن سازی منازل شما طرحهای مربوطه را ارائه کنند.[1]

 ب- ایمن سازی غیر سازه ای ( ایمن سازی دکوراسیون و لوازم داخلی منزل)

در صورتی که منزل شما در برابر زلزله دوام بیاورد، ممکن است لوازم و دکوراسیون منزل موجب صدمه به اعضاء خانواده شما گردد، پس ایمن سازی در داخل منزل را به همان اندازه ساخت خانه جدی بگیرید !

1) تمام تابلو ها را به دیوار مهار کنید و از نصب تابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خودداری کنید

2) کتابخانه، کمد لباس، ساعت دیواری، کامپیوتر و هر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکتان می گردد را مهار و از مکان خواب او دور کنید.

3) تخت خواب را در کنار پنچره خصوصاً پنجره های بدون پرده های کلفت قرار ندهید، شیشه های شکسته می تواند صدمات جبران ناپذیری به خانواده شما وارد کند، فراموش نکنید که مشکلات زلزله با پایان حرکت زمین، تازه آغاز می گردد. بر چسبهایی اکنون در ایران وجود دارد که می تواند ایمنی شیشه منزل شما را تضمین کند.

4) میز توالت همسرتان را در مسیر خروج از اطاق خواب قرار ندهید.

5) نحوه قطع جریانهای آب و برق و شوفاژ و گاز را به اعضای خانواده آموزش دهید تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند.

اقدام های لازم درحین وقوع زلزله

اکنون که با علائم زلزله و نیز نحوه ایمن سازی سازه ای و غیر سازه ای آشنا شده اید نوبت به آشنایی با نحوه عملکرد فردی و گروهی شما عزیزان می باشد تا بتوانید با بروز حادثه به کمک خانواده خود و نیز همسایگان و بستگان خود بشتابید. در این خصوص با شرح تمامی جزئیات در دو گام اصلی با زیر مجموعه های آن به این بحث خواهیم پرداخت.

برای آموزش در حین وقوع زلزله برای حفظ جان هر فرد در هر سن و جنس و در هر مکان آموزشهایی عمومی داریم که می تواند بصورت مشترک مورد توجه قرار بگیرد هر چند همین آموزشها در دوره های تخصصی کاملاً دارای سر فصلهای خاص با نحوه عملکردهای حرفه ای می باشد. ما در دو بخش عمومی و حالتهای خاص به نحوه عملکرد هر فرد در زمان بروز زلزله می پردازیم.[1]

اقدام های لازم پس از وقوع زلزله

در صورتیکه خدای ناکرده ساختمان مسکونی شما در برابر زلزله مقاومت نکرده است  و شما در زیر آوار گرفتار شده اید، لازم است که به نکات زیر توجه فرمائید.

ایمن سازی محیط آموزشی

ایمن سازی در مقابل خطرات ناشی از زلزله از مهمترین اقداماتی است که باید قبل ازوقوع زلزله انجام شود. حوادث ذکر شده می توانددر بعضی از موارد حتی بیش از سقوط آوار،صدمات وجراحات وارد کند؛ پس بهتر است که از قبل روشهای اجتناب از آن ها را آموخت ومحیط آموزشی را ایمن ساخت.

۱- پنجره ودر های بزرگ شیشه ای را با چسب های نواری به صورت ضربدر چسبانید تا از پرتاب شیشه جلوگیری شود.

2- تابلو،تخته سیاه وقفسه های کتابخانه وغیره را باید درجای خود محکم کردتا درموقع زلزله سقوط نکنند.

*با توجه به این مطالب می توان تصور کرد زمانی که ساختمان،مقاومت لازم را نداشته باشد،پس از وقوع زلزله احتمال بروز حوا دث زیر وجود دارد:

آمادگی دسته جمعی دانش آموزان

تا کنون یاد گرفتید که چگونه وبه چه طریقی هنگام وقوع زلزله هر کجا که هستید در جای امنی پناه بگیرید وخود را از آسیب های جدی در امان نگه دارید وهمچنین محیط آموزشی خود را را تا حد زیادی نسبت به گذشته ایمن سازید اکنون فرا می گیرید بعد از وقوع زلزله با چه شرایطی روبه رو خواهید شد وبرای کمک به خود ودیگران چه کار هایی باید انجام دهید
جهت جلوگیری از بی نظمی حاصل از مسائل بعد از زلزله که قبلا نیز ذکر شد، بایدشورای ایمنی زلزله تشکیل شود.این شورا شامل گروهای متشکل از تعدادی دانش آموز (از اعضای ورزیده هلال احمر)با وظایف تعیین شده است که برای هر گروه،یک سرپرست تعلیم می بینند تا بتوانند در صورت نیاز،همگام با معلمان ومسؤولین مدرسه اقدامات ضروری را انجام دهند.
قبل از بررسی شرایط گروه ها،باید چند مورد را مورد توجه قرار داده،برای گروه ها توضیح کامل داده شود:

۱-کلیه فعالیت های دانش آموزان باید زیر نظر معلمان ومسئولان باشد.

۲-اعضای گروه ها باید قبل از هر گونه اقدامی به دقت جوانب آن را بررسی کنند واز هرگونه تصمیم گیری عجولانه وبدون تفکر بپرهیزند ؛چرا که ممکن است کار دیگران را نیز مختل کنند.

۳-گروه ها باید همکاری صمیمانه ای با هم داشته باشند.

۴-حفظ آرامش،یکی از مهم ترین نکاتی است که همواره باید رعایت شود.[1]

شرح وظایف گروه ها (شورای ایمنی زلزله)

۱) گروه پشتیبانی

اولین گروهی که باید بلا فاصله بعد از وقوع زلزله اقدام به عملیات نمایند گروه پشتیبانی است ؛زیرا این گروه وسایل مورد نیاز سایر گروه ها را در اختیارشان قرار می دهد ؛ پس بهتر است اعضای این گروه،بهتر از افراد دیگر از محل دقیق وسایل ضروری وقوع حادثه آگاهی داشته باشند.

شرح وظایف گروه پشتیبانی:

۱-اعضای این گروه باید پس از وقوع زلزله به محل نگهداری وسایل اضطراری رفته آنها را بین سایر اعضا تقسیم کنند ؛مثلا کمک های اولیه را در اختیار گروه کمک های اولیه ووسایل امداد را در اختیار گروه تجسس قرار دهند وغیره.

۲-در صورت نیاز،آب ومواد غذایی را بین دانش آموزان تقسیم کنند.
۳-چند نفر از اعضای گروه باید مانع ورود دانش آموزان به داخل ساختمان شوند.

۴-یک یا دونفر از اعضا باید از روی لیست دانش آموزان،نسبت به شناسایی افرادی که در محل نیستند اقدام بکنند وسپس نتیجه را به افراد گروه تجسس برسانند تا آنها به کمک شخص غایب بروند.

تهیه شده از اینترنت

فهرست مطالب

چکیده 1
مقدمه 2
چرا زلزله بوجود می‌آید 3
رابطه گسل با زلزله 4
نحوه آزاد شدن انرژی زلزله 4
انواع زمین لرزه 5
درجه بندی دامنه و شدت زلزله 5
نشانه های وقوع زلزله 6
پیش نشانگرهای قبل از وقوع زلزله 6
مقابله با زلزله 7
اقدام های لازم قبل از وقوع زلزله 8
الف- ایمن سازی سازه ای 8
ب- ایمن سازی غیر سازه ای ( ایمن سازی دکوراسیون و لوازم داخلی منزل) 9
ج- تهیه ساک و جعبه امداد ونجات زلزله 10
اقدام های لازم درحین وقوع زلزله 11
بخش اول: عملکرد عمومی در تمامی حالتها 11
بخش دوم: حالتهای خاص 13
اقدام های لازم پس از وقوع زلزله 15
ایمن سازی محیط آموزشی 17
روش های یافتن افراد در زیر آوار 19
آمادگی دسته جمعی دانش آموزان 21
شرح وظایف گروه ها (شورای ایمنی زلزله) 22
۱) گروه پشتیبانی 22
۲) گروه تجسس 23
۳) گروه اطفاءحریق 23
۴) گروه کمک های اولیه 24
زلزله های مهم در ایران 25
نتیجه گیری 27
منابع و مآخذ 28

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، شکل، پاورقی، فهرست مطالب و 28صفحه متن (در قالب و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Mitra(13) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 2100 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات جغرافیا

نوشته شده در 16 بهمن ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂