شرکتهای تضامنی

«شرکتهای تضامنی»

مقدمه

شركت تضامني كاملترين نوع شركت اشخاص است. ماده 116 قانون تجارت شركت تضامني را به شرح زير تعريف مي‌كند: «شركت تضامني شركتي است كه در تحت اسم مخصوص براي امور تجارتي بين دو يا چند نفر با مسئوليت تضامني تشكيل مي‌شود. اگر دارايي شركت براي تاديه تمام قروض كافي نباشد هر يك از شركاء مسئول پرداخت تمام قروض شركت است. هر قراري كه بين شركاء برخلاف اين ترتيب داده شده باشد، در مقابل اشخاص ثالث كان لم يكن خواهد بود.»

در شركت تضامني كليه شركاء مسئول تعهدات شركت مي‌باشند، چه در انجام معامله شخصا مداخله داشته باشند، يا نداشته باشند. بنابراين شركت تضامني بين اشخاصي تشكيل مي‌شود كه با يكديگر شناسايي كامل داشته يا از يك خانواده باشند و معمولا بين پدر و پسران يا برادران و بين دوستان نزديك تشكيل مي‌شود.

تاریخچه

از نظر تاریخی این نوع شرکت سابقه طولانی دارد و به حقوق دوران روم باستان برمی‌گردد و بویژه در قرون وسطی به شکل فعلی آن در اروپا رواج یافته است. در حال حاضر شرکت تضامنی که تقریبا در نظام حقوقی همه کشورها وجود دارد، بسیار مورد استفاده است. در حالی که خطر تاسیس آن برای شرکا، به سبب مسئولیت نامحدودی که در قبال طلبکاران شرکت دارند بر کسی پوشیده نیست. در واقع علت این وضعیت فایده عملی این شرکت برای کسانی است که به یکدیگر اعتماد کامل دارند و سرمایه زیادی نیز برای تشکیل شرکت ندارند. مانند پدری که می‌خواهد با فرزند یا فرزندانش شریک شود، برادران و خواهرانی که پس از فوت پدر می‌خواهند تجارت‌خانه او را اداره کنند، یا دوستانی که به یکدیگر اعتماد کامل دارند.

در ایران

شرکت تضامنی در فرانسه و کشورهایی که سیستم حقوقی این کشور را اقتباس کرده‌اند، از جمله ایران، دارای شخصیت حقوقی است در حالی که در کشورهای آنگلوساکسون شخصیت حقوقی ندارد. در حقوق ایران شرکت تضامنی دارای شخصیت حقوقی مستقل است و دارایی آن از دارایی شرکا جداست و ممکن است ورشکسته اعلام گردد زیرا تاجر تلقی می‌شود [۲].در صورت ورشکستگی شرکت، طلبکاران نسبت به دارایی شرکت بر طلبکاران خود شرکا ارجحیت دارند. شخصیت حقوقی شرکت تا آنجا از شخصیت شرکا جداست که ورشکستگی شرکت با ورشکستگی شرکا و بلعکس پیوستگی نداشته باشد. نتیجه این استقلال شخصیت این است که تابعیت شرکت از تابعیت شرکا جداست هرچند که کنترل شرکت بر این نوع شرکت از شرکت‌های دیگر بیشتر است به همین دلیل حتی ممکن است بیشتر یا تمام شرکا یک شرکت تضامنی خارجی باشند و با این حال شرکت ایرانی تلقی شود. مثل موردی که چند خارجی مقیم ایران با داشتن حق کار و تجارت یک شرکت تضامنی تشکیل می‌دهند که مطابق مقررات قانون ثبت شرکت‌ها و قانون تجارت ایرانی است.

شرکت های تجارتی را می توان به سه نوع قسمت کرد: نوع اول آنهایی هستند که در آنها دخالت دارد و نوع دوم شرکت هایی که اعتبار و شخصیت شرکاء در آن دخالت دارد. شرکت سهامی بارزترین آنها در نوع اول است و شرکت تضامنی کامل ترین آنها در نوع ثانی است. شرکت های سهامی و تضامنی را درست در مقابل یکدیگر قرار می دهند. در شرکت سهامی شخصیت و اعتبار شرکاء به هیچ وجه دخالتی ندارد و فقط سرمایه نقش اساسی را دارد. ولی در شرکت تضامنی اعتبار و شخصیت شرکاء بیش از هر چیز شاخص شرکت است.

اصول شركت تضامني

بطورخلاصه درشركت تضامني سه اصل زير رعايت مي شود: مسئوليت تضامني شركاء، غيرقابل انتقال بودن سهم الشركه و تصريح به شركت تضامني در نام شركت.

1) مسئوليت تضامني شركاء

بطوري كه در قانون مدني به تفصيل صحبت شده است، اصل مسئوليت تضامني در حقوق مدني ما طرفداران زيادي ندارد و اصولأ اشخاص نمي‌توانند متضامنا مسئول يك دين قلمداد شوند، ولي در حقوق تجارت به تبعيت از حقوق اروپايي اصل مسئوليت تصامني در چندين مورد برقرارشده است، بطوري كه در اين قبيل موارد اگر تصريحي هم به عمل نيايد اصل مسئوليت تضامني شناخته شده است.

2) غير قابل انتقال بودن سهم الشركه

شركت تضامني قائم به اعتبار شركاء است و عمل هر يك از شركاء ممكن است تعهداتي براي شركاي ديگر ايجاد كند از اين نظر اشخاص بايد با علم و بصيرت كافي شركاء خود را انتخاب كنند و قرارداد شركت و تشكيل آن بستگي به اشخاص معين دارد و شركاي شركت تضامني به هيچ وجه حاضر نخواهند شد با هر كس شركت كنند و جوابگوي تعهدات حاصله از معاملات آنها باشند. اين اصل در كليه قوانين قوانين پيش بيني شده و ماره 123 قانون تجارت ايران مقرر مي دارد كه: «در شركت تضامني هيچ يك از شركاء نمي‌توانند سهم خود را به ديگري منتقل كنند مگر به رضايت تمام شركاء.»

بنابراين اصل غير قابل انتقال بودن سهم الشركه در شركت‌هاي تضامني فقط با رضايت كليه شركاء ممكن است تغيير پيدا كند. حال بايد ديد اگر در اساسنامه شركت تضامني پيش بيني شده باشد كه با موافقت اكثريت شركاء اختيار واگذاري سهم الشركه خود را به ديگران دارند آيا اين ترتيب قانوني است يا خير. با تصريحي كه در ماده 123 قانون تجارت به عمل آمده است به نظر اينجانب چنين قراري قانوني نيست و اعتبار ندارد ولي بعضي از علماي حقوق آن را جايز دانسته اند به همين ترتيب آيا شركاء مي توانند بدون جلب رضايت كليه شركاء سهم الشركه را بين خودشان منتقل كنند و در نسبت سهم الشركه خود تغييراتي بدهند يا خير؟

اين موضوع در صورتي كه منتهي به خروج شريكي از شركت نگردد چندان اهميتي در تعهدات شركا ندارد، زيرا با وجود مسئوليت تضامني هر يك از شركاء بدون در نظر گرفتن سهم الشركه آنها ضامن تعهدات شركت هستند، ولي اگر منتهي به خروج شريكي از شركت گردد در اعتبار شركت تاثير عمده خواهد داشت و چون ماده 123 قانون تجارت انتقال سهم الشركه را به طور كلي منوط به موافقت كليه شركاء نموده است، بنابراين در اين قسمت نيز هرگونه قراري بر خلاف مفاد ماده مزبور به عمل آيد نافذ نيست.

در اينجا بايد در نظر داشت كه صرف انتقال سهم الشركه در شركت‌هاي تضامني رافع مسئوليت شريكي كه سهم الشركه خود را منتقل مي كند نيست و ماده 136 قانون تجارت فسخ يكي از شركاء را يكي از موارد انحلال شركت مي‌داند. ولي طبق تبصره همان ماده فقط در يك مورد خروج شريك را تجويز كرده است با وجود اين شريكي كه از شركت خارج مي‌شود باز مسئول تعهدات حاصله از عمليات قبل از خروج خود باشد، تشريفات مربوط به ثبت و آگهي براي اطلاع عموم بايد رعايت شود.

تشكيل شركت تضامني

غير از شرايط كلي كه در قراردادها بايد از لحاظ شرايط اساسي معامله در نظر گرفته شود براي تشكيل شركت تضامني شركا بايد شركت‌نامه‌اي تنظيم و امضا كنند كه حدود و مشاركت و وظايف و اختيارات و حقوق هريك در آن تصريح شود.

طبق ماده 47 قانون ثبت, شركت‌نامه بايد به ثبت برسد والا طبق ماده 48 همان قانون سند مزبور در هيچ يك از محاكم پذيرفته نخواهد شد. مطابق ماده 195 قانون تجارت ثبت كليه شركت‌‌هاي مذكور در اين قانون الزامي و تابع مقررات قانون ثبت شركت‌هاست, بنابراين شركت‌نامه بايد به صورت سند رسمي تنظيم شود.

 

ثبت شركت‌نامه در شركت‌هاي تضامني در اداره ثبت شركت‌ها به عمل مي‌آيد. مفاد شركت‌نامه در دفتر ثبت شركت‌ها ثبت مي‌شود و بعدا براي اطلاع عموم آگهي مي‌شود.

البته مانعي ندارد كه شركاء شركت تضامني قبلا شركت‌نامه در نزد يكي از دفاتر رسمي به ثبت برساند ولي در اين صورت شركت مجبور خواهد شد دو حق‌الثبت پرداخت كند يكي حق‌الثبت دفترخانه رسمي و يكي حق‌الثبت شركت در اداره ثبت شركتها و چون دفاتر ثبت شركتها همان اعتبار دفاتر رسمي را دارند به اين جهت اشخاص شركت‌نامه را تنظيم مي‌كنند و بعدا فقط در اداره ثبت شركتها به ثبت مي‌رسانند.

در بعضي از كشورها تشريفات ثبت شركتهاي تضامني در دفترخانه رسمي انجام مي‌گيرد و بعدا شركا مدارك لازم را به اداره ثبت شركتها يا دفتر دادگاه تجارت تسليم مي‌كنند كه مراتب را به اطلاع عموم برساند.

به موجب ماده يك آئين نامه قانون تجارت مصوب وزارت عدليه در سال 1311 در هر محلي كه اداره ثبت اسناد يا دفتر اسناد رسمي موجود است، شركتهاي تجارتي كه در آن محل تشكيل مي‌شوند بايد به موجب شركت‌نامه رسمي تشكيل شوند و به موجب ماده 2 آئين‌نامه مزبور شركتهاي تجارتي بايد در تهران در اداره ثبت شركتها و در خارج تهران در اداره ثبت اسناد مركز اصلي شركت به ثبت برسند، ولي تبصره ماده مزبور مقرر مي‌دارد كه در نقاطي كه اداره يا دايره يا شعبه ثبت اسناد نباشد، ثبت در دفتر اسناد رسمي و اگر دفتر اسناد رسمي نيز نباشد ثبت در دفتر محكمه ابتدايي يا صلحيه با رعايت ترتيب كافي خواهد بود.

شركت‌نامه قرارداد تشكيل شركت است و تفاوت آن با اساس‌نامه اين است كه شركت‌نامه عقد شركت بوده, قصد و رضايت شركا را براي تشكيل شركت طبق اصول و شرايطي كه در آن پيش‌بيني مي‌شود، اعلام مي‌دارد.

راه‌های تنظیم اساسنامه

اساسنامه در زمان تاسیس شرکت، توسط موسسان شرکت تنظیم می‌شود؛ البته تنظیم آن با وجود تصریح در مواد ۱۳۷ و ۲۰۰ قانون تجارت، الزامی به‌نظر نمی‌رسد. اساسنامه را می‌توان در واقع آیین‌نامه داخلی شرکت دانست که در آن روش اداره شرکت منعکس می‌شود.

ثبت شرکت، گام اساسی

گام بعدی برای راه‌اندازی شرکت تضامنی ثبت آن است. تهیه اساسنامه برای شرکت تضامنی لازم نیست؛ اما ثبت آن الزامی است و در صورتی که این شرکت به ثبت نرسد انحلال شرکت به درخواست دادستان و پرداخت جریمه توسط مدیران محقق خواهد شد.

یکی از موارد الزامی دیگر، انتشار خلاصه شرکت‌نامه در یکی از روزنامه‌های رسمی و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار به هزینه خود شرکت است و در صورتی که شرکت شعبه‌هایی در شهرستان‌ها، هم‌زمان با تشکیل شرکت دایر کند، محل شعب مزبور در آگهی‌های یادشده و در روزنامه‌های محلی نیز باید قید ‌شود.

در قانون تجارت در مورد طرز تنظیم شرکت‌نامه سکوت شده است، اما اداره ثبت شرکت‌ها برای حل این مشکل و کمک به متقاضیان، نمونه‌هایی را به صورت چاپی تنظیم کرده است که موسسان شرکت‌ها موظفند برای ثبت شرکت نکاتی را که در آن قید شده تعیین کنند.

مندرجات شرکت‌نامه

در صورتی که قصد دارید شرکت‌نامه یک شرکت تضامنی را تهیه کنید به این موارد که حداقل موضوعاتی است که باید در این سند منعکس شود توجه داشته باشید:

۱- نام شرکت: منظور از نام شرکت، نامی است که شرکا برای شرکت انتخاب می‌کنند. در اسم شرکت تضامنی، باید حداقل نام یکی از شرکا ذکر شود و در صورتی که اسم شرکت در برگیرنده اسامی تمام شرکا نباشد، باید بعد از اسم شرکت عباراتی از قبیل و شرکا یا و برادران نوشته شود. در صورتی که شریکی از شرکت خارج شود، نام او باید از شرکت حذف شود.

۲- نوع و موضوع شرکت: در عنوان شرکت تضامنی و قبل از نام شرکت عبارت شرکت تضامنی باید قید شود تا مشخص شود که شرکت از نوع تضامنی است. از موارد دیگری که باید در شرکت‌نامه قید شود، موضوع شرکت است. اهمیت ذکر موضوع به این دلیل است که شخص حقوقی تنها درباره موضوعاتی می‌تواند فعالیت کند که در شرکت‌نامه قید شده باشد.

۳- مرکز اصلی شرکت: یکی از موضوعات دیگری که باید در شرکتنامه منعکس شود مرکز اصلی شرکت است. تعیین مرکز اصلی شرکت در شرکت‌نامه، برای تعیین اقامتگاه شرکت ضروری است. البته ممکن است فعالیت شرکت در نقاط مختلف پراکنده باشد؛ بنابراین همه مراکز اصلی شرکت باید قید شود؛ ولی در هر حال، شرکت تنها دارای یک اقامتگاه است.

۴- اسامی شرکا: شرکا در شرکت تضامنی دارای اهمیت ویژه و منحصر به فردی هستند. در شرکت‌نامه، نام همه این شریکان با ذکر خصوصیات هویتی باید قید شود تا به آسانی بتوان به آنان دسترسی پیدا کرد. در نمونه شرکت‌نامه که اداره ثبت شرکت‌ها تهیه کرده، قید شده است که باید نام شرکا، با قید مندرجات شناسنامه و محل سکونت، نوشته شود و معمولا هویت صاحبان شناسنامه توسط همین اداره احراز می‌شود.

تقسیم سود و زیان

در شرکت های تضامنی سود بر طبق توافقی که در شرکتنامه ذکر شده است تقسیم می شود و بر طبق قانون اگر چیزی در شرکتنامه در این باره نوشته نشده بود، سود به نسبت سهم الشرکه شرکا تقسیم می شود. در مورد زیان هم به همین ترتیب اگر در شرکتنامه توافقات درباره ی چگونگی تقسیم سود آمده باشد، اما چگونگی تقسیم زیان ذکر نشده باشد هر یک از شرکا به همان میزانی که در سود شریک هستند در زیان نیز شریکند. مثلا اگر شخصی در 60 درصد سود شریک باشد در 60% زیان نیز شریک است. البته این توافقات نمی توانند تأثیری بر مسئولیت نامحدود شرکا داشته باشند.

در شرکت تضامنی ممکن است به علت یکی نبودن میزان کار شرکا تقسیم سود به میزان سهم الشرکه نباشد، ممکن است شریکی زحمت بیشتری برای شرکت متحمل شود و در آخر سود بیشتری نیز به او تعلق گیرد.

سود متعلق به هر شریک به حساب جاری وی در دفاتر منتقل می شود. این کار دارای علل زیر است :

1. سود متعلق به شریک است و هر موقع که وی در نظر داشته باشد می تواند آن را از شرکت مطالبه کند و هیچ منع قانونی ندارد.
2. باید عملیات مالی هر شریک یا شرکت از حساب سرمایه ی آن شریک مجزا باشد.
3. سرمایه ی شرکا، وثیقه طلب بستانکاران شرکت است.
4. سرمایه ی شریک یکی از ارکان شرکت است و نمی تواند دست خوش تغییر شود. (مگر در صورت افزایش یا کاهش سرمایه)

روش های رایج برای تعیین سهم سود هر شریک به قرار زیر است:

1. به نسبت ثابتی که بین شرکا مورد توافق قرار گرفته است

(Fixed Ratio)

2. به نسبت سرمایه (سهم الشرکه) شرکا

(According to the Capital Investment of Partners)

3. تخصیص حقوق و پاداش، و تقسیم باقی مانده به نسبت ثابت

(Salaries to Partners , with Remainder in a Fixed Ratio)

4. تخصیص بهره سرمایه و تقسیم باقی مانده به نسبت ثابت

(Interest Allowances on Partner’s Capital with Remainder in a Fixed Ratio )

5. تقسیم سود بر اساس مبانی مختلف

(Other Bases of Allocation)

زیان انباشته

در شرکت تضامنی، تا زمانی که زیان سال های گذشته، از محل سود سال های آتی تأمین نشده باشد، تقسیم سود به هر شکلی، بین شرکا ممنوع است.

اداره شرکت تضامنی

طبق قانون تجارت، شرکت تضامنی توسط مدیر یا مدیرانی که به‌وسیله شرکا انتخاب می‌شوند اداره می‌شود. بنابراین، انجام هر فعالیتی توسط شرکت، بدون انتخاب مدیر غیرممکن خواهد بود و هر معامله‌ای که به‌نام شرکت انجام شود، چه توسط شریک و چه توسط مدیر شرکت، فضولی بوده و تابع مقررات معامله فضولی است و باید همه‌ی شرکا آن‌را تنفیذ کنند.

نصب مدیر

مدیر یا مدیران شرکت تضامنی باید با اتفاق‌نظر تمام شرکا انتخاب شوند. با این حال شرکاء می‌توانند ضمن شرکت‌نامه یا اساسنامه، انتخاب از راه اکثریت آرا را پیش‌بینی کنند. تعداد مدیران از طریق اساسنامه یا از طریق توافق جداگانه مشخص می‌شود.

تشابه شرکت نسبی و شرکت تضامنی

مطالعه مقررات قانون تجارت راجع به این شرکت نشان می دهد که به جز چند نکته مختصر، مواد و مقرراتی که حاکم بر شرکت تضامنی است بر شرکت نسبی نیز حاکم است. در واقع، از تلفیق مواد 185 و 189 قانون تجارتن به این نکته پی برد که شرکت نسبی با شرکت تضامنی دارای نقاط مشترک زیر است:

1. شرکت نسبی زمانی تشکیل می شود که تمام سرمایۀ نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد؛ چیزی که در مورد شرکت تضامنی نیز صدق می کند(ماده 185 ناظر به ماده 118 ق.ت.)
2. در شرکت نسبی نیز منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکا تقسیم می شود، مگر آنکه شرکتنامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته(ماده 185 ناظر به ماده 119 ق.ت.)
3. در شرکت نسبی شرکا باید لااقل یک نفر را از میان خود یا خارج به سمت مدیری معین کنند که حدود مسئولیت آنها مشابه مدیران شرکت تضامنی است(ماده 185 ناظر به مواد 120 و 121 ق.ت.)
4. در شرکت نسبی نیز اگر سهم الشرکه یک یا چند نفر از شرکا غیر نقدی باشد باید سهم الشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمام شرکا تقویم شود(ماده 185 ناظر به ماده 122 ق.ت.)
5. شرکای شرکت نسبی نیز نمی توانند سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل کنند، مگر با رضایت تمام شرکا(ماده 185 ناظر به ماده 123 ق.ت.)
6. موارد انحلال شرکت نسبی، تبدیل شرکت، تغییر شریک (بر اثر خروج، فوت یا محجوریت یکی از شرکا) و ادامه حیات شرکت نسبی، جز آنچه در بخش سوم این فصل خواهد آمد، مانند شرکت تضامنی است(ماده 189 ناظر به مواد 126 الی 136 ق.ت.)

درباره این مسائل هنگام بحث در مورد شرکت تضامنی به طور مفصل صحبت کرده ایم و چون در شرکت نسبی نیز ویژگی خاصی علاوه بر آن وجود ندارد، از بحث مجدد در این باره خودداری می کنیم. اما نقاط اشتراک شرکت نسبی  شرکت تضامنی در موارد مندرج در مواد 185 و 189 خلاصه نمی شود و در واقع:

موارد انحلال شرکت

شرکت تضامنی مانند هر شرکت تجاری دیگری، تحت شرایط عام حقوق شرکتها منحل می شود. این شرایط عمدتاً عبارت اند از: انتفای تعدد شرکا، انقضای مدت شرکت، انتفای موضوع شرکت، ورشکستگی شرکت، بطلان قرارداد شرکت، تصمیم تمام شرکا، و انحلال شرکت به نظر دادگاه هنگامی که دلایل موجه وجود داشته باشد و یکی از شرکا آن را تقاضا کند. چون دربارۀ هر یک از موارد انحلال قبلاً چه در بحث کلی راجع به شرکتها و چه در بحث راجع به قواعد عام شرکتهای اشخاص صحبت کرده ایم، از تکرار مطلب خودداری می کنیم.

فهرست مطالب

مقدمه 1
تاریخچه 2
اصول شركت تضامني 3
1) مسئوليت تضامني شركاء 3
2) غير قابل انتقال بودن سهم الشركه 6
3) نام شركت 8
تشكيل شركت تضامني 8
شرکتی با حداقل دو شریک 11
سرمایه نقدی در اولویت 11
راه‌های تنظیم اساسنامه 12
ثبت شرکت، گام اساسی 12
مندرجات شرکت‌نامه 12
ورشکستگی 14
ویژگیهای شرکت تضامنی 15
تقسیم سود و زیان 18
زیان انباشته 19
اداره شرکت تضامنی 19
نصب مدیر 20
عزل مدیر 20
مدت مدیریت 21
قلمرو اختیارات مدیر 21
مسئولیت‌های مدنی مدیر شرکت 22
مسئولیت‌های مدنی مدیر شرکت در قبال شرکا 22
مسئولیت‌های مدنی مدیر در مقابل اشخاص ثالث 23
مسئولیت کیفری مدیر 24
اداره شرکت تضامنی در صورت تعدد مدیران 24
نقش مستقیم شرکا در اداره شرکت 24
تشابه شرکت نسبی و شرکت تضامنی 25
موارد انحلال شرکت 27
منابع 30

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 30 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Yagut(13) و برای تیترهای داخل مقاله B Jadid می باشند.

قیمت این مقاله ۱۹۰۰ تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات حسابداری

نوشته شده در 13 بهمن ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂