رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت مدیران راه آهن

«فرهنگ سازمانی و خلاقیت مدیران»

چکیده

در عصر حاضر برای بقا و پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود، باید جریان نوگرایی و نوآوری را در سازمانها تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آنها جلوگیری شود. برای آنکه  بتوان در دنیای متلاطم و متغییرهای امروزی به حیات ادامه داد، باید به خلاقیت و نوآوری روی آورد و ضمن شناخت تغییر و تحولات محیط برای رویارویی با آنها پاسخهای بدیع و تازه ای تدارک دید.

مقدمه

عصر حاضر عصر تغیرات و دگرگونی هاست. در هیچ عصری موج دگرگونیها تا این حد خروشان نبوده و در هیچ عصری، زندگی بشر تا این حد ناپایدار و دستخوش تحولات پی در پی نبوده است. دنیای امروز از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تکنیکی در حال تحول و دگرگونی است و بخصوص در دو دهه گذشته، تغییرات وسیعی در نظام جهانی شکل گرفته و در آینده نیز به قطع این تغییرات گسترده تر و وسیعتر خواهد شد.

1-1- بیان مسأله تحقیق

در عصر حاضر مقوله فرهنگ بیش از پیش مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و یکی از موضوعات بحث انگیز مجامع گوناگون بالاخص جوامع در حال توسعه است. توجه به فرهنگ به عنوان نقطه شروع تغییر در جامعه برای استوار ساختن توسعه بر هویت و ارزشهای اخلاقی و معنوی ملتهاست.

1-2- اهداف تحقیق

هدف کلی

هدف کلی این پژوهش، شناسایی رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت مدیران راه آهن تهران می­باشد.

هدفهای جزئی

1- تعیین رابطه بین مؤلفه یکپارچگی با میزان خلاقیت مدیران راه آهن تهران.

2- تعیین رابطه بین مؤلفه هویت با میزان خلاقیت مدیران راه آهن تهران.

سؤالهای تحقیق

1-3- سؤال اصلی

آیا رابطه معناداری بین فرهنگ سازمانی با میزان خلاقیت مدیران راه آهن تهران وجود دارد؟

1-4- سؤالات فرعی

1- آیا بین یکپارچگی با میزان خلاقیت رابطه معنی داری وجود دارد؟

2- آیا بین هویت با میزان خلاقیت رابطه معنی داری وجود دارد؟

1-5- ضرورت و اهمیت پژوهش

با نگاهی به ساختار راه آهن جمهوری اسلامی ایران بوضوح می توان دریافت که فرهنگ سازمانی حاکم براین سازمان، فرهنگ مناسب و مطلوبی به نظر نمی رسد.

1-6- محدودیت های تحقیق

در اختیار محقق:

1- نتایج پژوهش فقط در چهارچوب تئوری های مورد استناد در این تحقیق قابل تعبیر و تفسیر  می­باشد.

خارج از اختیار محقق:

1- پاسخ محافظه کارانه پاسخ دهندگان با توجه به جو حاکم بر ادارات ایران.

1-7- جامعه و نمونه آماری (قلمرو تحقیق)

جامعه آماری عبارت است از کلیه مدیران راه آهن تهران میباشد. ازآنجایی که در راه آهن تهران 20 اداره کل وجود دارد وهر اداره کل دارای 5 معاونت است، بنابراین جامعه آماری این تحقیق50 نفر می باشد.

معاونتها: معاونت فنی، معاونت آموزشی، معاونت مطالعات و برنامه ریزی، معاونت اداری و مالی و معاونت کنترل و ارزیابی.

1-8- روش تحقیق

تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی می باشد لذا از روش تحقیق توصیفی – زمینه یابی به منظور بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت استفاده گردیده است.

1-9- ابزارگرداوری داده ها

در تحقیق حاضر از پرسشنامهای فرهنگ سازمانی (محقق ساخته) استفاده شده است.

1-10- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

تعاریف نظری

فرهنگ:عبارت است از مجموعه ای از اداب ورسوم٬هنجار ها٬نمادها و روش ها در یک جامعه که از یک نسل به نسل دیگر منتقل میشود و تعیین و تنظیم کننده رفتار انسانهاست که این نمادها میتواند ملموس باشند مانند محصولات و ابزار الات٬ویا اینکه نا ملموس باشند مثل ارزش ها و باورها واعتقادات.(رضاییان)

2-1- واژه فرهنگ از نظر لغوی

فرهنگ واژه ای فارسی و مرکب از دو جزء ” فر” و ” هنگ” است: (فر) پیشوند و به معنی جلو، بالا، بر و پیش آمده است و (هنگ) از ریشه اوستایی تنگنا و به معنی کشیدن و سنگینی و وزن است.

2-2- تعبیر و تفسیر فرهنگ

شناسایی و تفسیر مضمون فرهنگ مستلزم این است که افراد برداشتهای خود را بر اساس مصنوعات ظاهری به عمل می‌آورند. مصنوعات را می توان مطالعه نمود. اما رمزگشایی دقیقی آن کار دشواری است. مفهوم تشریفات پاداش در سبک شرکت ممکن است متفاوت از شرکت دیگر باشد. رمزگشایی آنچه که واقعا در سبک سازمان جریان دارد، مستلزم کار تحقیقی و احتمالاً دارا بودن مقداری تجربه به عنوان فردی داخلی که فرهنگ سازمانی را به صورت دسته اول تجربه   می کند است برخی از جنبه‌های قابل مشاهده مهم و خاص فرهنگ عبارتند از: مراسم و جشنها، نشانه‌ها و زبان خاصی که در یک سازمان به کار برده می شود.

2-3- فرهنگ سازمانی

فرهنگ سازمانی به مجموعه ای مختصات یا ویژگیهای کلیدی تشکیل دهنده ارزشهای سازمانی گفته میشود.(رابینز1991)

2-4- اهمیت و شناخت فرهنگ سازمانی

فرهنگ سازمانی بر روی تمام جنبه های سازمان تاثیر می گذارد و در سازمان پدیده ای به دور از تأثیر فرهنگ نیست وهمچنین نشانه ای ازنیازهای سازمانی است که باید دردرون ان محیط به صورتی موثر تامین شود.(رابینز و دنیسون)

2-5- سطوح فرهنگ سازمانی

اندیشمندان مدیریت برای فرهنگ سازمانی سطوحی را برشمرده اند، ادگارشاین بر این عقیده است که فرهنگ سازمانی سه سطح به شرح ذیل می باشد:

سطح اول: سطح فوقانی فرهنگ سازمانی را تشکیل می دهد و شامل رفتارها و علایم و نمادهای فیزیکی است.

سطح دوم: سطح میانی فرهنگ سازمانی را تشکیل می دهد و شامل هنجارها، باورها، ارزشها و نگرشها است.

سطح سوم: سطح تحتانی فرهنگ سازمانی را تشکیل می دهد و شامل مفروضات و اعتقادات بنیانی و اساسی است.

یکی دیگر از صاحبنظران سازمان و مدیریت برای فرهنگ سازمانی و به طور کلی هر فرهنگ دو سطح قائل است، در واقع به عقیده ایشان فرهنگ از دو جزء اساسی تشکیل می شود:

1- رویه ظاهری و عینی (مادی)

2- رویه باطنی، نهانی و ذهنی (غیر مادی)

رویه ظاهری در بیرون نمود پیدا می کند و در بین افراد، سازمان، گروه و جامعه دیده می شود. رویه باطنی بخش پایدار فرهنگ است که از روشهای مختلف فرافکنی، کارهای اساسی و دقیق از درون فرهنگ را پدید می آورند و آن را در قالب یک مکعب مستطیل نمایش می دهند (قائم مقام سمیری، 1379).

2-6- عناصر تشکیل دهنده فرهنگ سازمانی

تفسیر و شناسایی محتوای فرهنگی مستلزم این است که افراد با توجه به ویژگیهای قابل مشاهده چیزهایی را درک نمایند. برای درک دقیق آنچه در یک سازمان می گذرد باید بتوان کارها را به صورت دقیق و عمیق مورد بررسی قرار داد و در مواردی همانند یک عضوسازمان آنرا تجربه نمود تا بتوان فرهنگ سازمانی را درک کرد. برخی از جنبه های مهم و قابل مشاهده فرهنگ سازمانی را می توان به صورت زیر عنوان کرد:

1- ارزشها

ارزشها، مفاهیم و باورهای اساسی سازمان می باشد و مانند قلب فرهنگ سازمانی هستند. ارزشها موفقیت را در واژه های عینی برای کارکنان بیان می کنند و استانداردهای موفقیت را در درون سازمان تعیین می کنند.

2-9- فرهنگ سازمانی و رفتار کارکنان

رهبران سازمانی می توانند در پدید آوردن و هدایت فرهنگ در سازمان نقشی کوشا داشته باشند. آنان می‌توانند فرهنگهای سازمانی خود را پدید آورند، حفظ کنند، دگرگون سازند، یا یکپارچه نمایند.

2-11- الگوهای فرهنگ سازمانی

جهت بررسی و تشریح فرهنگ سازمانی الگوها و مدلهای مختلفی توسط محققین و دانشمندان مدیریت ارائه شده است و هیچ چارچوب واحدی برای تشریح ارزشهای فرهنگ سازمانی به دلیل ملموس نبودن فرهنگ سازمانی ارائه نشده است. در ذیل به چندین چارچوب و الگوهای ارائه شده توسط محققین می پردازیم:

الگوی کرت لوین

کرت لوین در مطالعاتش به این نتیجه رسید که فرهنگ حاکم در سازمان سبب افزایش انگیزه و رضایتمندی کارکنان خواهد شد و لازمه آن توجه به نیازها و عوامل انگیزش، در عناصر فرهنگ سازمانی است.

بخش دوم: خلاقیت

مقدمه

عصر کنونی، عصری است که انطباق با تغییرات به معنای واقعی آن و همگامی و همراهی با این تغییرات از خصوصیات بارز این دوره است. بطوری که ضرورت حیات مؤسسات، شرکتها و سازمانها و تشکلهای مختلف در سطح جهان نیز این همراهی و انعطاف را طلب می نماید و سازمانها برای حفظ بقای خود در چنین محیطی، ملزم به پذیرش تغییر و استقبال از آن هستند. پس سکون و بی حرکتی در دنیای امروز، نتیجه ای جز نابودی به همراه ندارد (نژاد ایرانی، 1381).

2-12- تعریف خلاقیت

خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی او مطرح است و عبارت است از تحولات دامنه‌ دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان بطوری که حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی به طرق جدید باشد را شامل می شود.

2-13- تعاریف خلاقیت از دیدگاههای مختلف

محققینی همچون زو و شالی (2003)، شالی، زو و اولدهم (2004) و آمابایل (1996) خلاقیت را به عنوان توسعه و بسط عقاید، نتایج محصولات، راه حلها و قضاوتهایی که: 1- تازه و بدیع باشد و 2- با توجه به موقعیت، مناسب و مطلوب باشد تعریف کرده اند (وایت، 2005).

2-15- تعاریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی

خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء کمیت یا کیفیت فعالیتهای سازمان همچون افزایش بهره وری، افزایش تولیدات یا خدمات، کاهش هزینه تولیدات یا خدمات از روش بهتر، تولیدات یا خدمات جدید و غیره (سید عامری، 1381).

خلاقیت عبارت است از هر نوع پاسخ نو و منطقی به یک موضوع ٬بدین صورت که وقتی فردی میخواهد پاسخ بدهد هر چه پاسخ وی تازه تر و منطقی تر باشد ان فرد خلاق تر است.

2-19- شرایط ایجاد خلاقیت

نویسندگان مختلف شرایط و زمینه‌های متفاوتی را برای بروز خلاقیت در نظر دارند و برخی بر این تصورند که هر کسی که مراحل فرایند خلاقیت را طی کند می تواند فرد خلاقی باشد ولی تجارب اجتماعی نشان می‌دهد که بعضی افراد در سازمانها خلاق تر از دیگران هستند. شاید یکی از علتها این باشد که سازمانها می توانند مشوق یا بازدارنده خلاقیت افراد باشند به هر حال راههای عمده ای که می تواند محرک خلاقیت باشد عبارتند از:

1- فضای خلاق:

یکی از راههای مهم ظهور خلاقیت به وجود آوردن فضای خلاق است بدین معنی که مدیریت باید همیشه آماده شنیدن ایده های جدید از هر کس در سازمان باشند در واقع سازمان باید در جستجوی این گونه فکرها باشد و تنها منتظر ارائه اندیشه جدید نماند. برای این که خلاقیت به وقوع بپیوندند باید چنان نگرشی وجود داشته باشد تا از پیشنهادهایی که مبتنی بر تغییر شرایط موجودند استقبال کند. این بدان معنا نیست که هر فکر خلاقی باید مورد قبول قرار گیرد و توسط سازمان به کار گرفته شود بلکه بدین معنی است که هر فکری باید به طور جدی مورد دقت و تحلیل قرار گیرد.

2-22- عوامل بازدارنده خلاقیت

موانع معمولاً زمانی ملموس می شوند که قدرت نیروهای پیش برنده نسبت به نیروهای بازدارنده کاهش یابد. در مباحث اجتماعی و انسانی به ندرت می توان ریشه موانع را به مورد خاصی منتسب دانست و عمدتاً حاصل علل و اسبابی است که تفکیک آنها مثل علوم طبیعی براحتی مقدور نیست. موانع خلاقیت را می توان در چهار بعد موانع محیطی٬موانع سازمانی٬موانع فرهنگی وموانع فردی به شرح ذیل تقسیم بندی نمود:

موانع محیطی

1-تاثیر عوامل اقتصادی محیط:

چنانکه فرد بیش از حد تحت تاثیر عوامل اقتصادی محیط مانند نرخ بهره٬تعره فه ها٬نرخ ارز و….قرار گیرد انگیزه لازم برای کارهای خلاق را از دست میدهد.

2-تاثیرات عوامل بازاروعرضه کنندگان:

توجه بسش از حد به رکود و رونق بازار یا افزایش قیمت مواد و….به مرور در فرد قالب های ذهنی ایجاد میکند که مانع خلاقیت میشود.

3-سیاست های دولت:

بسیاری از سیاستهای دولت میتواند به یک مانع برای خلاقیت ختم شود٬مانند تشویق نکردن واحد های تحقیق و توسعه و مبتکران و مخترعین.

4-قوانین ومقررات:

بعضی از قوانین و مقررات میتواند صدمه شدیدی به افراد خلاق کشور زده وعملا مانع بزرگی برای رشد خلاقیت گردد.مانند قانون ثبت اختراعات ناقص و غلط ویا فقدان قانون مالکیت های ذهنی و معنوی و..

2-23- عوامل تسهیل کننده خلاقیت

همانگونه که عوامل فردی و پیرامونی باعث عدم تبلور خلاقیت در فرد خلاق می شوند، عواملی نیز (فردی و پیرامونی) باعث ترغیب خلاقیت می شوند.

عوامل فردی

عوامل فردی مربوط به ویژگیهای فردی شامل موارد ذیل است:

1- علاقمند بودن به کار

علاقمندی به کار و استمرار در آن نشانه حضور انگیزه درونی در شخص خلاق است، افراد خلاق تمایل دارند که مسائل را با تمام توان حل کنند و در برابر مسائل، انرژی برای جستجو کردن و حل آن در آنها زاییده می شود (شهرآرای و مدنی پور، 1376).

2-24- ضرورت و اهمیت خلاقیت

نوآوری ها هیچگاه نتیجه کار و کوشش و تفکر یک یا چند انسان با استعداد و نابغه نیستند، بلکه حاصل جمع مشارکت هزاران و حتی دهها هزار نفرند که زمینه خاصی از فعالیت را بوجود می آورند.

خلاقیت زمانی پا به عرصه وجود می گذارد که فرد یا افرادی، سطح دانش زمان خود را درباره پدیده های طبیعی و یا خود انسان کافی ندانسته و خود را ناچار به بهره گیری از طیف وسیع توانایی­ها ببینند.

2-25- تقسیم بندی سازمانها بر اساس میزان خلاقیت

سازمانها را براساس میزان توجه وتأکیدشان بر توسعه و همپایی با تغییرات محیط و میزان خلاقیت به چهار گروه تقسیم کرده اند که عبارتنداز:

1- سازمانهای خلاق و نوآور: سازمانهایی که هم بر توسعه و تغییرات محیط توجه بسیار داشته باشند و هم ازجهت خلاقیت در حد بالایی قرار گرفته باشند، خلاق و نوآورند. بدین معنی که هم بر خلاقیت پرداخته و هم از برای پاسخ به تغییر و تحولات محیط، نوآوری را پیشه می کنند.

…

3-2- جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری عبارت است از کلیه مدیران راه آهن تهران میباشد. ازآنجایی که در راه آهن تهران 20 اداره کل وجود دارد وهر اداره کل دارای 5 معاونت است، بنابراین جامعه آماری این تحقیق50 نفر می باشد.

معاونتها: معاونت فنی، معاونت آموزشی، معاونت مطالعات و برنامه ریزی، معاونت اداری و مالی و معاونت کنترل و ارزیابی.

ادارات کل: مرکز آموزش، حراست، بازرسی، تشکیلات، مخازن و اموال، نیروی کشش، بالاست، تراورس، برق و تاسیسات، روابط عمومی، ناوگان، خدمات ماشینی، واگنهای باری، رفاه، روابط بین الملل، مرکز تحقیقات، سیر و حرکت، خط و ابنیه فنی، گزینش و منابع انسانی.

نمونه آماری نیز تمام افراد مذکور هستند و در این تحقیق از روش سرشماری استفاده شده است.

3-3- ابزار اندازه گیری

در تحقیق حاضر از پرسشنامهای فرهنگ سازمانی (محقق ساخته) استفاده شده است.

الف) پرسشنامه فرهنگ سازمانی

پرسشنامه فرهنگ سازمانی (محقق ساخته) شامل 42 گویه بسته پاسخ می باشد که اساس سؤالات با توجه به مؤلفه های فرهنگ سازمانی شامل: یکپارچگی، هویت، ریسک پذیری، رهبری، کنترل، پاداش، تعارض، الگوهای ارتباطی و حمایت تدوین شده است.

3-5- پایایی پرسشنامه

پایایی ابزار که از آن به دقت و اعتماد پذیری نیز تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود. بعبارت دیگر، ابزار پایا یا متغییر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد (شریعتمداری، 1388).

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه 2
1-1- بیان مسأله تحقیق 4
1-2- اهداف تحقیق 6
1-3- سؤال اصلی 7
1-4- سؤالات فرعی 7
1-5- ضرورت و اهمیت پژوهش 8
1-6- محدودیت های تحقیق 9
1-7- جامعه و نمونه آماری (قلمرو تحقیق) 10
1-8- روش تحقیق 10
1-9- ابزارگرداوری داده ها 11
1-10- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 11

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
بخش اول: فرهنگ سازمانی 14
مقدمه 14
2-1- واژه فرهنگ از نظر لغوی 14
2-2- تعبیر و تفسیر فرهنگ 15
2-3- فرهنگ سازمانی 18
2-4- اهمیت و شناخت فرهنگ سازمانی 20
2-5- سطوح فرهنگ سازمانی 21
2-6- عناصر تشکیل دهنده فرهنگ سازمانی 23
2-7- انواع فرهنگ سازمانی 25
2-8- فرهنگهای قوی/ متوسط/ ضعیف 26
2-9- فرهنگ سازمانی و رفتار کارکنان 28
2-10- نقش فرهنگ در سازمان 29
2-11- الگوهای فرهنگ سازمانی 31
بخش دوم: خلاقیت 40
مقدمه 40
2-12- تعریف خلاقیت 40
2-13- تعاریف خلاقیت از دیدگاههای مختلف 42
2-14- تعاریف خلاقیت از دیدگاه اجتماعی 43
2-15- تعاریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی 43
2-16- خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی در گفتار اندیشمندان 44
2-17- تفاوت خلاقیت و نوآوری 46
2-18- فرایند خلاقیت 47
2-19- شرایط ایجاد خلاقیت 51
2-20- خصوصیات افراد خلاق 52
2-21- پنج تکنیک توسعه خلاقیت 53
2-22- عوامل بازدارنده خلاقیت 59
2-23- عوامل تسهیل کننده خلاقیت 63
2-24- ضرورت و اهمیت خلاقیت 68
2-25- تقسیم بندی سازمانها بر اساس میزان خلاقیت 70
2-26- نقش مدیر در پرورش خلاقیت 71
2-27- فرهنگ سازی، تغییر و خلاقیت 74
2-28- سازمان خلاق 78
بخش سوم: تحقیقات انجام یافته در رابطه با موضوع پژوهش(اینترنت و پایان نامه های مدیریت) 81
2-29- پژوهش های داخلی 81
2-30- پژوهش های خارجی 83
2-31- جمع بندی 88

فصل سوم: روش اجرای تحقیق
مقدمه 92
3-1- روش تحقیق 92
3-2- جامعه و نمونه آماری 92
3-3- ابزار اندازه گیری 93
3-4- روایی پرسشنامه 94
3-5- پایایی پرسشنامه 94
3-6- روش گردآوری اطلاعات 94
3-7- روش های آماری 95

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه 97
4-1- تحلیل توصیفی اطلاعات مربوط به متغیرهای عینی نمونه آماری 97
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه 141
5-1- خلاصه یافته های تحقیق 141
5-2- بحث و نتیجه گیری 142
5-3- پیشنهادات 148
5-4- پیشنهاد به محققین 151
فهرست منابع فارسی 152

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، تصویر، فهرست مطالب (فصل بندی شده) و 156 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Lotus(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Lotus می باشند.

قیمت این مقاله 19500 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات اجتماعی، حقوقی و سیاسی

نوشته شده در 29 آبان ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂