مدیریت ریسک در صنعت هوانوردی

«مدیریت ریسک در صنعت هوانوردی»

مقدمه

امروزه شرکتها مواجه با افزایش پیچیدگی و عدم قطعیتی هستند که مدیریت ریسکهای تخصصی و کسب و کار را مشکل تر می نماید. تلورانسهای شکست در مدیریت ریسک از سوی جامعه و سهامداران کاهش یافته‌اند.

قوانین و مقررات نیز به نوبه خود الزامات سخت گیرانه تری را مطرح می نمایند. شکست در مدیریت این ریسکها می تواند مهلک باشد؛ حفظ یکپارچگی و کنترل روز به روز بحرانی تر می گردد. پس چرامی بایست به ریسک توجه کنیم. همه برنامه‌ها کاملا مساوی نیستند دو برنامه با ROI[1] مشابه، هزینه‌های مشابه و مباحث مشابه ممکن است از نظر ویژگی ریسک با هم متفاوت باشند.ارزیابی ریسک این اجازه را به شما می دهد که تفاوت بین برنامه‌ها را مد نظر بگیرید.

فرآیند Risk Assessment یا ارزیابی ریسک اولین فاز از مجموعه فعالیتهای مدیریت ریسک است. این فرآیند حیاتی جایگاه ویژه ای در سیستم مدیریت امنیت اطلاعات (ISMS[2])دارد. در واقع تست نفوذپذیری (Penetration Testing) که از فعالیتهای مهم نفوذ گران است، جزیی از فرآیند ارزیابی ریسک به شمار می‌آید. 

تعريف ريسک

فرآیندی است که به مدیران امکان می دهد میان هزینه‌های عملیاتی و هزینه‌های مالی و اقدامات حفاظتی تعادل برقرار کرده و از طریق حفاظت از فرآیندهای کسب و کار که پشتیبان اهداف سازمان هستند، به منافع مربوطه دست یابند. مدیریت ریسک، یک فرآیند جامع است که بمنظور تعیین، شناسایی، کنترل و حداقل نمودن تاثیرات و عواقب رویدادهای احتمالی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف مدیریت ریسک، کاهش ریسک اجرایی برخی فعالیتها و فرآیندها به سطح قابل قبول و کسب تائید مدیریت ارشد است.

مدیریت ریسک از چهار فرآیند مجزا تشکیل شده است: تجزیه و تحلیل ریسک، ارزیابی ریسک، کاهش ریسک، ارزیابی آسیب پذیری و ارزیابی کنترلها.

واژه ريسك مفاهيم متعددي دارد. زماني كه به تعاريف مراجعه ‌شود متوجه مي‌شويم كه هر يك از محققان به فراخور حال، تعريف خاص مورد نظر خود را با اقامه دليل و مباحث گسترده مطرح كرده‌اند.

با آنكه تاكنون تعاريف متعددي از ريسك ارائه شده است، مي‌توان ادعا كرد كه همه اين تعاريف براي بيان موقعيت هاي ارائه شده اند كه سه عامل مشترك را مي توان در آنها مشاهده كرد.موقعيت هاي با ريسك توام هستند كه:

*عمل يا اقدام بيش از يک نتيجه به بار مي‌آورد.

*تا زمان ملموس شدن نتايج از حصول هيچ يک از نتايج آگاهي قطعي در دست نباشد

*حداقل يکي از نتايج ممکن‌الوقوع مي‌تواند پيامدهاي نامطلوبي را به همراه داشته باشد.

به زبان دیگر، عدم اطمينان از نتيجه يك عمل و قرار گرفتن در معرض اين نامعلومي‌ها از مهمترين مؤلفه‌هاي تشكيل دهنده انواع ريسكها مي‌باشند. در مواردي بطور كلي در مورد چگونگي نتيجه آينده اطلاعي در دست نيست و در موارد ديگر با فرض آشنايي با حقوق مختلف اين نتايج بر مبني تجربه و حدس، تقريبي در مورد امكان وقوع هر يك به دست مي‌آيد.

در حالتی خاص نيز مشروط به حاضر بودن پيش فرض‌هاي كه آن حالت خاص را ساخته است، مي‌توان با استفاده از فنون آماري و قوانين احتمالات به دقت نسبي، شناخت دقيق تري از احتمال وقوع اين نتايج بدست آورد. با حركت از سوي نامعلومي كامل نتايج، به طرف نامعلومي نسبي آنها، ملاحظه مي‌شود كه ميزان ريسك نيز كمتر مي‌شود. در واقع اين واقعيت با ادراك متعارف ما نيز همخواني دارد. چراكه هر چه آينده براي ما روشن‌تر و نامعلوم های آن كمتر باشد خود را كمتر در معرض ريسك و خطر مي بينيم و بالعكس.

انواع ريسک

ريسک يعني احتمال متحمل شدن زيان اين تعريف شامل دو جنبه اصلي از ريسک است:

* مقدار زيان مي بايست ممکن باشد.

* عدم اطمينان در رابطه با آن زيان نيز مي‌بايست وجود داشته باشد.

در اکثر تعاريفي که از ريسک شده است، به‌صورت روشن به دو جنبه آن، يعني زيان و عدم اطمينان، اشاره شده است. ولي سومين جنبه آن، يعني انتخاب، معمولاً به‌صورت ضمني مورد اشاره قرار مي گيرد که منظور از انتخاب، چگونگي توجه نمودن به آن است. اين سه شرط، اساسي ريسک و مبني بر بررسي عميق تر آن هستند.

 انواع مختلف ريسک:

اصطلاح ريسک بصورت گسترده ي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، ولي مخاطبان مختلف اغلب تعبيرهای نسبتاً مختلفي از آن دارند. براي مثال، شيوه ارتباط ريسک با فرصت به شرايط تلقي ريسک بستگي دارد. بعضي اوقات، يک وضعيت هم فرصت سودآوري و هم امکان بالقوه زيان را فراهم مي سازد. ولي در موارد ديگر، فرصت سودآوري وجود ندارد، تنها امکان بالقوه زيان موجود است. بنابراين ريسک مي تواند داراي دو نوع تقسيم فرعي ديگر باشد:

تعريف ريسك و انواع آن

تعريف ريسك: براي درک طبيعت ريسک، ابتدا بايد از تعريف آن آغاز كرد. اگرچه تفاوتهاي فراواني در چگونگي تعريف ريسک وجود دارد، ولي تعريفي که در ادامه ارائه مي‌شود، به‌طور مختصر ماهيت آن را نشان مي‌دهد: ريسک يعني احتمال متحمل شدن زيان. اين تعريف شامل دو جنبه اصلي از ريسک است:
* مقدار زيان مي بايست ممکن باشد؛
* عدم اطمينان در رابطه با آن زيان نيز مي‌بايست وجود داشته باشد.
در اکثر تعاريفي که از ريسک شده است، به‌صورت روشن به دو جنبه آن، يعني زيان و عدم اطمينان، اشاره شده است. ولي سومين جنبه آن، يعني انتخاب، معمولاً به‌صورت ضمني مورد اشاره قرار مي گيرد که منظور از انتخاب، چگونگي توجه نمودن به آن است. اين سه شرط، پايه هاي اساسي ريسک و مبنايي براي بررسي عميق تر آن هستند.

انواع مختلف ريسک: اصطلاح ريسک بصورت گسترده اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، ولي مخاطبان مختلف اغلب تعبيرهاي نسبتاً مختلفي ازآن دارند. براي مثال، شيوه ارتباط ريسک با فرصت به شرايط تلقي ريسک بستگي دارد. بعضي اوقات، يک وضعيت هم فرصت سودآوري و هم امکان بالقوه زيان را فراهم مي سازد. ولي در موارد ديگر، فرصت سودآوري وجود ندارد، تنها امکان بالقوه زيان موجود است. بنابراين ريسک مي تواند داراي دو نوع تقسيم فرعي ديگر باشد:
* ريسک سوداگرانه؛
* ريسک خطرناک.
در ريسک سوداگرانه، شما مي‌توانيد يک سودآوري تحقق يافته يا بهبودي در روال شرايط نسبت به وضع موجودتان داشته باشيد. و به‌طور همزمان نيز امکان بالقوه اي براي تجربه يک زيان يا بدتر شدن شرايط نسبت به وضع موجود را داشته باشيد. قمار بازي يک مثال از انجام يک ريسک سوداگرانه است. وقتي شما يک شرط بندي انجام مي دهيد، مي‌بايست احتمال به‌دست آوردن پول بيشتر در مقابل انتظار از دست دادن ميزان شرط بندي تان، مورد ارزيابي قرار دهيد. در اين مثال، هدف کلي افزايش ثروتتان است، و تمايل شما به سرمايه گذاري در ريسک، به منظور فراهم‌ساختن يک فرصت سودآورانه است.
در مقابل، ريسک خطرناک فقط يک امکان بالقوه زيان به همراه دارد و هيچ فرصتي براي بهبود روال شرايط فراهم نمي سازد. براي مثال، به‌چگونگي در نظر گرفتن امنيت، به‌عنوان يک ريسک خطرناک توجه كنند. فرض کنيد که شما نگران محافظت از اشياء با ارزشي باشيد که در خانه نگهداري مي شوند. هدف اصلي شما در اين مثال، اطمينان از عدم دستبرد به اشياء موجود در منزل شما بدون اطلاع و اجازه از جانب شماست. بعد از بررسي ميزان کيفيت امنيت اشياء، امکان دارد که شما تصميم به نصب يک سيستم امنيتي در منزلتان به‌منظور جلوگيري از ورود دزد و سرقت اشياء بگيريد. توجه كنيد که هدف در اين مثال، طبق تعريف، تنها تمرکز ريسک بر روي محدوده امکان بالقوه زيان است. در اکثر شرايط مناسب، شما تنها آنچه را که هم اکنون مالک آن هستيد، محافظت مي كنيد. و هيچ امکان بالقوه‌اي براي سودآوري وجود ندارد.
در اين مثال، شما تمايل به کسب آرامش خاطر به‌واسطه جلوگيري از عواقب ناخوشايند ورود به منزلتان داريد. هدف شما به‌عنوان احساس امنيت بيشتر، تعيين کننده شرايطي است که ريسک منظور مي شود. بعد از تجزيه و تحليل شرايط، شما ممکن است تصميم به نصب يک سيستم امنيتي در منزلتان به‌‌منظور ايجاد موانع براي سارقان بگيريد. ممکن است اينگونه استدلال كنيد که افزايش امنيت احتمالاً براي شما احساس امنيت بيشتري به ارمغان خواهد آورد و متعاقباً باعث کسب آرامش خاطر مي‌شود که شما به‌دنبال آن هستيد. در اين مثال، شما تمايل به سرمايه گذاري مالي در يک سيستم امنيتي به منظور فراهم آوردن يک فرصت احساس امنيت بيشتر براي خود داريد. ريسک امنيتي در اين مثال، سوداگرانه است زيرا در اين مورد ميزان تحمل براي ريسک (به‌عنوان مثال، مقدار پولي که شما تمايل داريد در يک سيستم امنيتي سرمايه گذاري كنيد) با ميزان علاقه شما براي تحقق يک فرصت (به‌عنوان مثال، کسب آرامش خاطر) در توازن است.
بنابراين، ريسک به‌صورت کاملاً مشخص و روشني قابل طبقه بندي به‌عنوان سوداگرانه و خطرناک بر مبناي نوع آن نيست، بلکه بر اساس شرايطي که آن ادراک مي شود، قابل دسته بندي است.

عناصر اصلي ريسك

تمامي اشکال ريسک، چه آنها به‌عنوان ريسک سوداگرانه طبقه بندي شده باشند، چه به‌عنوان ريسک خطرناک، شامل عناصر مشترکي هستند كه شامل چهار عنصر ذيل است:
1- محتوا

2 – فعاليت

3 – شرايط

4 – پيامدها
محتوا يعني زمينه، وضعيت، يا محيطي که ريسک در آن منظور شده و مشخص کننده فعاليتها و شرايط مرتبط با آن وضعيت است. به‌عبارت ديگر، محتوا نمايي از تمامي پيامدهاي سنجيده شده فراهم مي‌سازد. بدون تعيين يک محتواي مناسب، به‌طور قطع نمي‌توان تعيين نمايد، کدامين فعاليتها، شرايط و پيامدها مي‌بايست در تجزيه و تحليل ريسک و فعاليتهاي مديريتي درنظرگرفته شوند. بنابراين، محتوا، مبنايي براي تمامي فعاليتهاي بعدي مديريت ريسک فراهم مي كند.

ارزیابی ریسک

امروزه استفاده از روشهای ارزیابی ریسک در صنایع مختلف رو به گسترش است به طوریکه در حال حاضر بیش از 70 نوع مختلف کیفی وکمی روش ارزیابی ریسک در دنیا وجود دارد این روش ها معمولا برای شناسایی، کنترل و کاهش پیامدهای خطرات به کار می رود. عمده روش های موجود ارزیابی ریسک روشهای مناسب جهت ارزیابی خطرات بوده و نتایج آنها را میتوان جهت مدیریت وتصمیم گیری در خصوص کنترل و کاهش پیامدهای آن بدون نگرانی به کار برد،هر یک از صنایع بسته به نیاز خود میتواند از روشهای مذکور بهره لازم را کسب کند.این روشها نسبت به یکدیگر دارای مزایا و معایب مختلف میباشد. لذا یکی از وظایف سیستم های ایمنی و بهداشت موجود در هر صنعت([1]HSE) بررسی کلیه روشهای ارزیابی ریسک ها و خطرات و انتخاب روش مناسب جهت اجرا در صنعت و سازمان مطبوع خود میباشد.بطور کلی میتوان گفت که از نوع روش استفاده شده در ارزیابی ریسک وعمق ارزیابی آن تا حدی میتوان به توانایی سیستم ایمنی موجود و در نتیجه نحوه مدیریت ایمنی در صنعت مذکور پی برد.

پذیرش ریسک

بالاخره مقداری از ریسک بایستی پذیرفته شود.

ارزیابی های تکمیلی،بررسی های کامل تر، وکاربرد روشهای مکمل

جمع بندی: با جمع بندی نتایج کار پایان خواهد پذیرفت که شامل یک فهرست از خطرات مشاهده شده ،پیشنهاداتی برای انجام اقدامات ایمنی و…

اجرای اقدامات ایمنی وپیگیری ارزیابی

برنامه های ایمنی تلاش دارند تا به نزدیک ترین دز ممکن به قابلیت اعتماد صد در صد دست یابند

ارزیابی مقدماتی خطر به روش [1] PHA:

هدف:شناسایی مناطق بحرانی در سیستم ، شناسایی نسبی خطرها و توجه به معیارهای طراحی ایمن است در واقع این روش شناسایی خطرات اولیه میباشد که در آن از تجارب کامل ایمنی موجود استفاده شده و از معایب آن این است که نمیتوان اطمینان حاصل کرد که همه خطرات کشف شده اند.

فهرست مقدماتی خطر(Preliminary Hazard List) PHL[2] :

شکل ابتدایی و کاملا تجربی

روش HAZOP [3] :

این روش کیفی بوده و برای شناسایی ریسک های بسیار خطرناک به کار میرود و همچنین از تیمی متخصص در همه علوم بهره گرفته میشود.

هدف: شناسایی خطرات بالقوه فرآیند که قبل از آن نیز انحراف سیستم از اهداف تعیین شده شناسایی میگردد.

این روش برای سیستم های پیچیده مناسب بوده و سخت افزار سیستم را به گونه ای جامع بررسی مینماید نتایج حاصل نیز بسیار مفصل و دقیق هستند.

معایب: وقت گیر بوده و امکان حصول نتیجه در نقص های چند عاملی وجود ندارد.

شرح کار: تیم منتخب تلفیق عبارات راهنما (هیچ،بیشتر،کمتر،معکوس)که در مورد فرآیند صادق است وبا حالات مختلف و وضعیت های فرآیند (جریان ،فشار،دما و…) ارتباط پیدا میکند. را از طریق طوفان ذهنی بررسی کرده و میتواند انحرافات احتمالی بدترین پیامد را دنبال نماید.

چه میشود اگر (WHAT IF METOD) :

در این روش با پرسش نتایج حاصل از وقوع یک رویداد مشخص ریسک ها شناسایی شده و روش های کنترل پیشنهاد میگردد.

هدف: شناسایی اثرات رویداد های ناخواسته بر سیستم

ارزیابی ریسک زیر سیستم   SSHA [4] :

برای شناسایی خطرات ناشی از طراحی سیستم های بزرگ انجام میگردد.

خطاها ،نقص ها و تجهیزات ،نرم افزارها و خطاهای انسانی به صورت جداگانه یا همراه همدیگر بررسی میشوند.

معمولا این روش با توجه به پیچیدگی زیر سیستم توسط سازنده وسیله مذکور صورت میگرد.

مطالعه اجمالی کارگاه های آموزشی مدیریت ریسک

در این بخش از پایان نامه مطالعات میدانی زیادی در خصوص نحوه آموزش و برگزاری دوره های آموزشی و همچنین کارگاه های آموزشی در زمینه مدیریت ریسک انجام گردیده است که به دو گروه ذیل تقسیم بندی می گردند :

الف) کارگاه های آموزشی داخلی                                     ب) کارگاه های آموزشی خارجی

الف) کارگاه های آموزشی داخلی :

این کارگاه ها که در صنایع گوناگون هم برگزارمیگردد اهمیت موضوع مدیریت ریسک را گوش زد میکند .

کارگاه های آموزشی در زمینه هوایی بر مبناي استاندارد ISO9001 و ISO10015 و دوره هاي آموزشي مورد تأييد سازمان هواپيمايي كشوري ايران براي پرسنل عمليات پرواز و پرسنل فني شركتهاي هواپيمايي  ( Part-147,Part-141) برگزار مي شوند.

به طور مثال یکی از مراکز آموزش معتبر که اقدام به برگزاری کارگاه های آموزشی می نماید ، مرکز آموزش آسمان است که جهت آموزش ايمني كاركنان مرتبط با ايمني زميني دوره های زیر را برگزار می نماید :

دوره هاي ايمني عمومي، ايمني كارگاهي، ايمني در رمپ، رانندگي در رمپ، فاكتورهاي انساني، فاكتورهاي انساني پيشرفته، سامانه مديريت ايمني، سامانه مديريت ايمني پيشرفته ، بررسي عوامل ريشه اي خطرات، دوره مميزي هوايي، مديريت پاسخگويي شرايط اضطراري، آشنايي با IOSA[1] ، آشنايي با [2]SAFA ، آشنايي با [3]ISAGO ، مديريت ريسك و بررسي سوانح وحوادث.

همچنین در این زمینه همایش هایی نیز برگزار گردیده است که اولین آن در سال 1393 توسط سازمان هواپیمایی کشوری برگزار گردیده است  . همايش ايمني در حمل و نقل هوايي با هدف اعتلاء صنعت هوايي كشور، ارتقاء ايمني هوانوردي، سلامت پروازها و در راستاي آسيب شناسي و بررسي مسائل مرتبط با موضوع ايمني هوانوردي با مشاركت شركت هاي هواپيمايي، شركت فرودگاههاي كشور، جامعه خلبانان ايران، انجمن هلي كوپتري ايران، پژوهشكده حمل و نقل، اتحاديه صنايع هوايي و فضايي ايران، انجمن هوافضاي ايران، سازمان صنايع هوايي نيروي مسلح، انجمن شركت هاي هواپيمايي ايران، دانشگاههاي صنعتي اميركبير، شريف، نيروي هوايي، شهيد ستاري، دانشكده صنعت هواپيمايي كشور و پژوهشگاه هوافضا، صورت گرفته است .

طراحي و ساخت، تعميرات و صلاحيت پروازي، فرودگاه، عمليات پرواز، سيستم مديريت ايمني و بررسي سوانح و ساير موضوعات مرتبط از جمله محورهاي اصلي اولين همايش ايمني در حمل و نقل هوايي بوده است.

***محورهاي همايش طراحي و ساخت:
ارزيابي پتانسيل خطرات در طراحي
گزارشات خرابي، عملكرد ناصحيح و عيوب ناشي از سيستم ها و اجزا هواپيما
افزايش يا عمر دهي قطعات وسايل پرنده و ايمني
سيستم مديريت ايمني در تشكيلات طراحي و توليد
نقش آزمايشات و تست ها در تامين ايمني

ب) کارگاه های آموزشی خارجی :

شرکت BUREAU VERITAS یکی از مراکز انجام دهنده خدمات ایمنی است این شرکت با بیش از 90  سال سابقه در زمینه هوافضا ، اختیارات هواپیمائی کشوری ، سازندگان هواپیما ، فرودگاه ها ، شرکت های هواپیمایی و سازمان تعمیر و نگهداری فعالیت داشته که با 250 کارشناس ، 160سازمان و 800 هواپیمای ممیزی شده در سال کارنامه بسیار خوبی در این زمینه از خود به جای گذاشته است که از جمله شرکت های ممیزی شده می توان به هواپیمایی قطر ، هواپیمایی اتحاد ، AirAsia ، Egypt Air ، Vietnam Airlines و… اشاره کرد .

از دیگر شرکت های ارائه دهنده خدمات ایمنی اداره مهارت و مشاوره اداره هوانوردی کشور فرانسه DSNA SERVICES است که از بخش های مختلف بررسی ایمنی ، اداره ایمنی ، قوانین ، آکادمی تشکیل شده است که با 11500 کارشناس پوشش دهی قوانین ، بررسی ایمنی و عملیات ها را انجام می دهند .

در ادامه عناوین مطرح شده در کارگاه های آموزشی در بررسی و ارزیابی ریسک در صنعت هوایی برگزار شده توسط این شرکت ها ذکر می شود که در پیوست تصاویر آن ضمیمه می باشند .

تهیه بخش هایی از مقاله از اینترنت

فهرست مطالب

فصل اول 1
مقدمه 2
انواع ريسک 4
فرآيند مديريت ريسک پروژه چيست؟ 6

فصل دوم 8
مقدمه 9
تعريف ريسك و انواع آن 9
عناصر اصلي ريسك 11
ريسك استراتژيك و عملياتي 12
ريسک عملياتي 14
مديريت ريسك 16
پارادايم مديريت ريسک 17
استراتژي‌هاي مديريت ريسک 18
جمع بندي 20
ارزیابی ریسک 21
ایمنی سیستم 22
پذیرش ریسک 25
مطابقت با معیارهای ایمنی 27

فصل سوم 32
مطالعه اجمالی کارگاه های آموزشی مدیریت ریسک 33

فصل چهارم 39

فصل پنجم 110
نتیجه گیری 111
منابع و مآخذ 112

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، تصویر، پاورقی، فهرست مطالب (فصل بندی شده) و 113 صفحه متن (در قالب و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin (14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 19900 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات مدیریت

نوشته شده در 7 آبان ۱۴۰۲ توسط بهنام پروندی

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂