«نهضت تعاونی در ایران»
مقدمه
نهضت عظیم تعاون كه در شکل امروزی آن در اواخر قرن نوزدهم به وجود آمد، نهضتي انساني، اخلاقي و تربيتي است كه در مبناي آن نظام اقتصادي خاصي براي رفاه و ايجاد اشتغال در جامعه پي ريزي مي شود.
امروزه سازمانهاي جهاني توسعه را بدون مشاركت عمومي مردم فاقد ارزش و اعتبار مي دانند و بدين لحاظ اكثر كشورها از نهضت تعاون به عنوان يكي از ابزارهاي مهم ومؤثر در امر توسعه استفاده مي نمايند، و اگر رشد و توسعه تعاونيها به اندازه اي باشد كه اكثريت مردم را در برگيرد، توزيع عادلانه ثروت و ريشه كن كردن فقر و استضعاف و اختلاف طبقاتي محقق خواهد شد.
تعاونيها و موقعيت جهاني آنها
ظهور رسمي تعاون در صحنه بين المللي
پس از پايان جنگ جهاني اول، اقتصاد تعاوني، به مقياس نسبتاً كوچكي، رسماً به روي صحنة بين المللي ظاهر گرديد. اين دفتر بين المللي كار، آلبرت توماس، سياستمدار مشهور فرانسوي بود، وي يكي از پبروان با قدرت ژان ژورس، سوسياليست غير ماركسيست و بشر دوست زيرك و نامي و بي مثال فرانسه بود.
دانمارك
دانمارك كشوري است با تعداد كثيري خرده مالك، و از اين لحاظ كشاورزان براي بهبود زندگي خود به تعاون روي آورده اند. تعاونيهاي دانمارك خصوصياتي به شرح ذيل دارند:
- هر عضوي بايد داراي مسئوليت نا محدود باشد،
- تعاونيها داراي سازمان شركت سهامي نيستند،
- تعاونيها بر اساس كالا سازمان مي يابند، و از اين جهت يك شخص مي تواند عضو چندين تعاوني باشد،
- استفاده از قرار داد هاي عضويت عموميت دارد،
- شيوة صندوق مشترك و يك كاسه كردن در همة تعاونيها معمول است،
- آموزش تعاوني داراي اهميت فوق العاده اي است و كلية تعاونيها آن را مد نظر دارند.
تعاونيهاي مصرف دانمارك كه دو هزار واحد هستند، اعضاي بسيار زيادي داشته، و با سازمانهاي كشاورزي ارتباط نزديكي دارند.
فنلاند
فنلاند از حيث تعداد اعضاي تعاوني در مرتبة دوم قرار دارد. فنلاند يك كشور كشاورزي بوده و تعاونيها در آن نقش عمده اي دارند. بيشتر تعاونيهاي فنلاند را تعاونيهاي خريد، اعتبار، بيمه و فروش تشكيل مي دهند. تعاونيهاي لبنياتي نيز كاملاً قوي هستند. در فنلاند تعاوني هاي اتوبوس راني، باربري آبي و تلفن نيز وجود دارد. تعاوني هاي مصرف فنلاند داراي تعاوني هاي خريد و فروش عمده بوده و براي آموزش كارمندان تعاوني يك دانشكدة تعاون تأسيس كرده اند. فنلاند، نروژ و دانمارك مشتركاً دازاي يك تعاوني خريد عمده به نام «تعاوني خريد عمدة اسكانديناويا» هستند كه از طرف تعاوني هاي كشورهاي مربوط از كشورهاي خارج جنس خريداري مي كند.
نروژ
در كشور نروژ تعاوني ها نسبت به ساير كشورهاي منطقه، از اهميت كمتري بر خوردار هستند. تعاوني هاي مهم نروژ عبارت اند از: تعاوني خريد، تبديل كالا، بازاريابي، لبنياتي و مصرف. حدود يك سوم جمعيت نروژ مواد خوراكي خود را از تعاوني ها خريداري مي كنند. تعاوني هاي خانه سازي نروژ اهميت فراواني داشته و حدود يك پنجم خانه هاي مسكوني كشور توسط اين تعاوني ها ساخته مي شود.
بلژيك
در اين كشور كارگران صنعتي كانون تعاون مصرف را تشكيل مي دهند. تعاونيهاي محلي داراي اتحاديه هاي كل هستند كه در سطح لكتي خريدار و فرووشندة عمده بوده، آموزش تعاوني را پيشرفت داده و ساير خدمات نوع دوستانه را بع عمل مي آورند و در عين حال با حزب كارگر بلژيك وابستگي دارند. تعاونيهاي اعتبار روستايي و بانكهاي اعتباري كسبة خرده پا نيز در بلژيك داراي اهميت مي باشند.
هلند
تعاونيهاي هلند، مخصوصاً در زمينة پنير سازي، اعتبار كشاورزي و حراجي هاي تعاوني در مورد فروش محصولات فاسد شدني شهرت خاصي دارند. تعاون مصرف نيز درآن كشور رونق دارد و بيشتر طبقة متوسط است كه نهصت مصرفي را اداره مي كند.
تعاونيها و نظامات اقتصادي
تعريف يك نظام اقتصادي از اين قرار است: «دسته اي قواعد و رسوم و سنن، قوانين و مقررات كه مربوط هستند به توليد، مبادله و مصرف كالاها وخدمات». يك نظام اقتصادي مركب از دسته اي كنترلها ونظارتها است كه نحوه اي راكه بر طبق آن منابع موجود و مختلف براي ارضاي خواستها ونيازها مورد استفاده قرار مي گيرند، معين مي دارد.
مباني نظام هاي اقتصادي
قطع نظر از نوع نظام اقتصادي، حداقل پنج صفت اساسي وجود دارد كه هر نظامي آنها را دارا مي باشد. اين صفات عبارت اند از:
- تملك اموال،
- مبادرت به فعاليت اقتصادي،
- انگيزه هاي اقتصادي،
- مكانيزم قيمت گذاري،
- رقابت در بازار.
نقش دولت در اين ميان ارتباط دادن صفات مميزة فوق است.
آيا تعاونيها يك نظام اقتصادي هستند؟
دربارة اين موضوع كه آيا تهاوني ها رأساً يك نظام اقتصادي محسوب شده و يا اينكه جزئي از ساير نظامات اقتصادي هستند، اختلاف نظر بسيار وجود دارد. طي سالهاي متمادي صاحب نظران در اين باره عقايد متفاوتي ابراز داشته اند
كساني كه استدلال مي كنند تعاونيها في نفسه يك نظام اقتصادي به شمار مي روند، اظهار مي دارند كه تعاونيها انگيزة نفع را زير پا گذاشته اند و بدين تدتيب از سرمايه داري متفاوت مي باشند. اما اين نظر صحيح نمي باشد، زيرا تعاونيها انگيزة نفع را طرد نمي كنند، بلكه آن را به عدة كثيري از مردم تسري و گسترش مي دهند، و بدين نحو سرمايه داري را استحكام بخشيده وپاية آن را استوار مي سازند.
مكتب هاي فكري تعاون
پل كاسلمان سه مكتب فكري تعاون را به شرح ذيل تفكيك مي نمايد:
- مكتب تعاوني سوسياليستي،
- مكتب تعاوني مشترك المنافع،
- مكتب ضابطة رقابتي.
مكتب هاي تعاوني سوسياليستي در حالي كه هدف غايي خود را سوسياليزم قرار داده، به توسعة تعاون كمك مي كند. به عبارت ديگر، تعاوني ها در راه نيل به سوسياليزم در مرحلة انتقالي قرار مي گيرند. اين مكتب فكري در اقتصادهاي سوسياليستي و كمونيستي تفوق وسيطره دارد.صاحب نظران تعاون در كشورهاي سرمايه داري اين نحوة تفكر را از بيخ و بن طرد مي كند.
مكتب تعاوني مشترك المنافع يك اقتصاد سرمايه داري را مد نظر دارد كه در آن تعاونيها مهمترين نوع سازمان اقتصادي به شمار مي روند، در حالي كه مالكيت فردي، شراكت و شركتهاي سهامي انتفاعي داراي اهميت ثانوي مي باشند.
جنبه هاي اجتماعي تعاونيها
تعاونيها اساساً بدان منظور سازمان نيافته اندكه موجب تغييرات اجتمعي شده و يا به صورت باشگاههاي اجتماعي باشند. ليكن اگر در سازمان و عمليات آنها تغييرات اجتماعي حاصل گردد، اين را بايد نتيجه فرعي هدف اقتصادي آنها دانست.
تعاونيها چه چيزهايي نيستند؟
توضسح اين مطلب كه تعاونيها چه چيزي مي باشند، مشكل است. اما آسان است كه بگوييم تعاوني چه چيزهايي نيست:
- شركتهاي تعاوني يك نظام اقتصادي محسوب نمي شوند.
- تعاون نهضت سياسي و اجتماعي نيست.
- تعاون قصد بر انداختن سرمايه داري را ندارد.
- تعاونيها يك طرح رفاهي نيستند كه به بعضي از اشخاص بعضي چيزها را ببخشند.
- تعاون بالضروره توسط مستمندان تشكيل نمي شود و ثروتمندان نيز از تعاونيها استفاده مي كنند.
در يك شركت تعاوني كوچك اعضا بيشتر مي توانند با يكديگر تماس داشته باشند وعلاوه بر اين در بين تعداد اعضاي كمتر، بهتر مي توان روح تعاون و وفاداري به شركت را مستقر ساخت. اما به خاطر پيشرفت شركت تعاوني بايد به ملاحظات اقتصادي اهميت بيشتري داد.
يكي از مظاهر بزرگ شدن شركتهاي تعاوني تأثير آن در روح واساس تعاون مي باشد. هنگامي كه ميزان و سطح كارايي در شركت تعاوني افزايش حاصل كند مزاياي بيشتري در اختيار اعضا قرار داده مي شود ولي مسئله وفاداري به شركت از اهميت كمتري بر خوردار خواهد شد. بنابراين بايد روشهاي جديدي كه در رشته وجود دارد، مورد استفاده قرار بگيرد تا بتواند جبران فقدان تماسهاي مستقيم بين اعضا را بنمايد و بدين ترتيب از عدم استحكام اركان داخلي شركت تعاوني جلوگيري مي شود.
نقش دولت جمهوري اسلامي ايران در نهضت تعاون
مناسبت دولت جمهوري اسلامي ايران با شركتهاي تعاوني
پس از انقلاب اسلامي براي توسعه نهضت تعاون اقدامات و فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي گسترده اي از جاني دولت انجام شد. عموماً نظر كلي كشورهاي پيشرفته، مخالفت با هر نوع همكاري تعاون با دولت است، زيرا تصور مي شد كه با اين ترتيب ممكن است به استقلال نهضت تعاون لطمه وارد شود. انديشه استقلال و خود مختاري تعاونيها و همچنين اصل خود ياري در شركتهاي تعاوني تقريباً اصل مسلم و حكم قاطع و مورد قبول همة تعاونگران مي باشد.
برخورد دولت جمهوري اسلامي ايران با بخش تعاون
دولت جمهوري اسلامي ايران پا را از مقام يك علاقمند به نهضت تعاوني و مرجع ناظر فراتر نهاده و در احداث و نظارت بر فعاليت شرکتهای تعاوني نقش واقعي را ايفا مي نمايد.
وظايف برنامه ريزي دولت جمهوري اسلامي ايران
منظور از اعمال وظايف برنامه ريزي، فراهم نمودن آن دسته شرايطي از طرف دولت است كه براي ايجاد و توسعه شركتهاي تعاوني الزام دارد.
وظايف هدايتي دولت جمهوري اسلامي ايران
هدف از اجراي وظايف هدايتي، كمك به شركتهاي تعاوني در جهت نيل به رشد مي باشد، به گونه اي كه امكان ادامه ي حيات آنها توسط تواناي ها و امكانات خودشان تحقق يابد .
ايجاد شركتهاي تعاوني از جانب دولت و ادامة نفوذ و دخالت سازمانهاي دولتي در توسعة تعاوني ها ممكن است مانع از شكوفايي شركتها از جانب خود آنها شود، مع ذلك هدايت نسبي و محدود ادارات و تعاون بنا به دلايل اقتصادي و اجتماعي اجتناب ناپذير و ضروري است. در كشور جمهوري اسلامي ايران تدابير و اقدامات هدايتي در قالب معافيت هاي مالياتي، كمكهاي مالي و دادن امتيازات مخصوص به شركتهاي تعاوني تجلي مي يابد.
وظايف حمايتي دولت جمهوري اسلامي ايران
علاوه بر وظايف برنامه ريزي و هدايتي، وظيفة حمايت از نهضت تعاوني در كشور جمهوري اسلامي ايران نيز از جمله وظايف صاصلي دولت به شمار مي رود.
وظايف ادارات دولتي نسبت به نهضت تعاون
وظايف ادارات دولتي نسبت به نهضت تعاوني از سه جنبه انجام ميگيرد كه عبارتند از:
- آمار، آموزش، تحقيقات ترويج و تشكيل شركتهاي تعاوني
يكي از وظايف اصلي ادارات كل تعاون استانها كمك به پيشرفت نهضت تعاون است كه شامل فعاليتهاي مربوط به جمع آوري اطلاعات و ارائه به شركتهاي تعاوني، آموزش و تعليم براي انجام تبليغات و بالاخره راهنمايي و كمك در احداث و تشكيل شركتهاي تعاوني مي باشد.
نظارت و حسابرسي
تدابير دولت جمهوري اسلامي ايران در حمايت از بخش تعاون
تدابيري كه دولت در احداث و نظارت اعمال مي نمايد عبارتند از:
1- تشكيل بازارهاي فروش
حفظ استقلال تعاوني ها هدف اصلي برنامه ريزان
هر چند گاهي اوقات مخالفت با دخالت دولت در ادارة امور شركتهاي تعاوني به علل شخصي يا احساسي مي باشد، ولي حقيقت اين است كه دخالت فراگير دولت در ادارة امور شركتهاي تعاوني مخاطراتي ايجاد مي نمايد كه عبارت اند از:
عوامل مؤثر در موفقيت نهضت تعاون در ايران
براي رسيدن به موفقيت در تعاوني روشهاي مختلفي وجود دارد. بر اساس تحقيقات عملي انجام شده، عوامل مؤثر در موفقيت نهضت تعاون ايران را ميتوان به چندين پارامتر تقسيم كرد. پارامترهاي اساسي كه باعث موفقيت در تشكيل و ادارة تعاوني در ايران مي شود، به شرح زير مي باشد:
- از اوضاع و احوال موجود (منطقه اي، محلي يا ملي) شروع كنند
شركتهاي تعاوني بايد بر اساس شرايط موجود(منطقه اي، محلي يا ملي) و نياز كشور با منطقه تشكيل شوند. به عبارت ديگر موفقيت امور تعاوني به تثبيت وضع عمومي اقتصادي در ناحيه اي كه كه شركت تعاوني در آن كار ميكند، مربوط است.
با توجه به اينكه حدوداً هفتاد و پنج درصد اقتصاد كشور ايران در بخش دولتي مي باشد، بنابراين براي اينكه سك شركت تعاوني بتواند به موفقيتهاي بزرگ دست يابد بايد كارهايش را با سياستهاي دولت هماهنگ نمايد و با توجه به موارد فوق مديران و مسئولان شركت تعاوني بايد از مقررات و تسهيلات و امكاناتي كه ادارات و مؤسسات موجو مي توانند در اختيار شركتهاي تعاوني قرار دهند، استفاده نمايند.
دولت به عنوان عامل باز دارنده
ناصالح بودن مأمورين دولتي در برخي از كشورهاي در حال توسعه خود دليلي بر عدم تمايل اعضا براي همكاري و تشريك مساعي در شركتهاي تعاوني است. وحشت و اضطراب اعضا و عدم اعتماد آنان به ادارات دولتي از جمله عواملي است كه غالباً باعث تضعيف فعاليت و كاربرد شركتهاي تعاوني در كشور مي گردد.
- قبل از پيروزي انقلاب اسلامي
در بحث پيرامون سياست برنامه ريزي دولت براي بخش تعاوني به مشكلاتي كه بر نفوذ و دخالت دولت در اين بخش مترتب است، اشاره شد. اينك به بررسي ويژگي هاي دخالت دولت به عنوان عامل باز دارنده در توسعه و اشاعة امر تعاون مي پردازيم.
گرچه اقدامات و فعاليتهاي برخي از شركتهاي تعاوني كه قبل از انقلاب اسلامي تأسيس شده بود با موفقيت توأم بود، ليكن مشكل عدم تمايل مردم به نهضت تعاوني كماكان وجود داشت، زيرا در نظر مردم تقويت و پيشبرد امر تعاون از جاني حكومت وقت در وهلة اول اقدامي سياسي و متوجه استحكام هر چه بيشتر نظام حكومتي براي تسلط هر چه بيشتر بر كشور بود. اين طرز فكر سبب مي گرديد مردم حتي هنگامي كه تمايل لازم براي استقرار بخش تعاوني و تشكيل شركتهاي تعاوني را به نوعي انقياد و وابستگي بيشتر به حكومت قت تعبير نمايد و علاقه اي به عضويت در شركتهاي تعاوني از خود نشان نمي دادند.
- بعد از پيروزي انقلاب اسلامي
طرز فكر فوق تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي ادامه يافت. پس از انقلاب و به موازات اصلاحات اجتماعي كه در چارچوب برنامه هاي توسعة اقتصادي انجام گرفت، تغييراتي نيز در طرز فكر مردم نسبت به تعاون و مشاركت در كارها پديدار گشت. با اين حال نظور كردن بخش تعاوني در برنامه هاي توسعة اقتصادي و اجتماعي از حد متعارف تجاوز نكرده است و اين به خاطر آنست كه نهضت تعاون نمي تواند يكباره از طريق ارادة سحرآميز قانون گذار پا به عرصه وجود گذارد. تعاون تنها هنگامي ممكن است به صورتي اساسي و با گامهاي سريع به توسعه و تحول لازم دست يابد كه براي رشد و نمو آن بذر مناسب كشت شود و به موقع و به نحوي مطلوب نيز از آن نگهداري و حفاظت به عمل آيد.
استدلالي كه براي توجيه لزوم كنترل و نظارت دولت بر امور شركتهاي تعاوني مي شود اين است كه دولت به لحاظ كمك هاي مالي كه از محل منابع عمومي به شركتها مي كند، حق دارد تا حدودي نيز كنترل تعاوني ها را به عهده گيرد. به ويژه آنكه بيشتر شركتهاي تعاوني فاقد اتحاديه هاي تعاوني بده است و لذا اين وظيفه بر عهدة دولت است.
نتيجه گیری
به طور كلي از بررسي هايي كه پيرامون وظايف شركتهاي تعاوني در كشور به عمل آمد مي توان نتيجه گرفت كه براي استقرار يك نظام اقتصادي تعاوني به عنوان يكي از اهداف بسيار مهم در سياست توسعه، بايد ابتدا از ديدگاه ايدئولوژيكي آنرا مورد مطالعه قرار داد علت انتخاب اين هدف براي سياست توسعه، ايجاد تحولي همه جانبه در نظام اقتصادي و اجتماعي مجود است كه براي ايجاد اين تحول، پيشبرد و تقويت نهضت تعاوني وسيله اي مناسب است.
فهرست مطالب
مقدمه 1
تعاونيها و موقعيت جهاني آنها 2
ظهور رسمي تعاون در صحنه بين المللي 2
تعاونيها و نظامات اقتصادي 8
مباني نظام هاي اقتصادي 8
آيا تعاونيها يك نظام اقتصادي هستند؟ 9
مكتب هاي فكري تعاون 9
تعاونيهاي واقعي در قبال شبه تعاونيها 10
جنبه هاي اجتماعي تعاونيها 11
تعاونيها چه چيزهايي نيستند؟ 11
نقش دولت جمهوري اسلامي ايران در نهضت تعاون 12
مناسبت دولت جمهوري اسلامي ايران با شركتهاي تعاوني 12
برخورد دولت جمهوري اسلامي ايران با بخش تعاون 13
وظايف برنامه ريزي دولت جمهوري اسلامي ايران 14
وظايف هدايتي دولت جمهوري اسلامي ايران 15
وظايف حمايتي دولت جمهوري اسلامي ايران 17
وظايف ادارات دولتي نسبت به نهضت تعاون 18
تدابير دولت جمهوري اسلامي ايران در حمايت از بخش تعاون 19
حفظ استقلال تعاوني ها هدف اصلي برنامه ريزان 20
عوامل مؤثر در موفقيت نهضت تعاون در ايران 22
دولت به عنوان عامل باز دارنده 24
نتيجه گیری 27
مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 27 صفحه متن (در قالب word 
و 
) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Nazanin(15) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.
قیمت این مقاله ۳۹۰۰ تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید
مشاهده فهرست مقالات اجتماعی، حقوقی و سیاسی 
نوشته شده در 15 آذر ۱۴۰۰
لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.