هنر

«هنر»

هنر چیست؟

چه بسا بارها به نقش ها و طرح های قالی یا گلیمی چشم دوخته اید. نقش های زیبای گل و برگ و درخت و خورشید و ماهی و آهو، بی گمان، با تماشای این نگاره ها بر قلمی که آن ها را بافته ؟آفرین گفته اید. این حس تحسین هنگامی که نیز به نقشی زیبا یا خطی خوش می نگرید، یا شعری دلکش و آهنگی گوش نواز می شنوید به شما دست می دهد، در همه ی این چیزها هست که شما را دچار شگفتی می سازد و آن زیبایی هنری است . هرچه در آن چنین اثری باشد اثر هنری و آفریننده ی آن هنرمند است.

آنچه در نقش ها ی قالی می بینیم ما را به یاد طبیعت می اندازد. طبیعت زیبایی گوناگونی دارد: آسمان پر ستاره، طلوع و غروب خورشید، دریای بی کران، بیشه و جنگل چشمه ساران نوازش نسیم همه و همه تحسین برمی انگیزند. این زیبایی های طبیعی اند. آدمی از این زیبایی لذت می برد. انسان از راه با زیبایی ها آشنا می شود. اما هرکس از جمله هنرمند طبیعت را از دریچه ی چشم خود می بیند. هنرمند طبیعت را آن چنان که خود درک کرده حکایت می کند و در این باز آفرینی مایه ای از وجود خود به طبیعت ارزانی می دارد. به همین دلیل نقش ماهیان و پرندگان و گل های قالی با آنچه در طبیعت می بیند فرق دارد. جهان هنر، جهان شگفتی هاست. در آن چیزهایی می بینیم که مانندش در جهان واقع نیست. مثلاً در شعر سعدی شعر قطره ی باران مانند ما آدمیان شرمسار می شود. لب به سخن می گشاید و خود را در برابر عظمت دریا هیچ می بیند و می دانیم که در طبیعت چنین اتفاقی نمی افتد. سعدی از طبیعت الهام گرفته است ولی آنچه در شعر خود تصویر کرده با طبیعت فرق دارد. شعر سعدی تجربه هنری او را بیان می کند. مجسمه ای که با ظرافت تراش خورده باشد، طاق نماهای زیبا، کاشی کاری های خوش نقش و نگار و خوش آب و رنگ هم اثر هنری اند. اما زیبایی طبیعی تنها در قلمرو حسّ بینایی نیست، در قلمرو حس شنوایی نیز زیبایی های طبیعی فراوان هست. آواز پرندگان ، زمزمه جویبار، صدای پیچیدن باد در شاخ و برگ درختان، همه دلپذیر و موزون اند.

حال این پرسش به ذهن می آید که این هنرمند از آفرینش هنری چه مقصودی دارد. پاسخ گفتن به این پرسش چندان دشوار نیست.

نقاشی ایرانی

درباره ی هنر و ویژگی های آن پیش تر مطالبی آموختیم، و اکنون می دانیم که یکی از هدف های کار هنری آفریدن زیبایی است. زیبایی های هنری جلوه های گوناگون دارد و مهم ترین جلوه های آن شعر، موسیقی و نقاشی است.

نقاشی هنری است که از شکل و ترکیب و رنگ ها زیبایی می آفریند. هنر نقاشی نیز سایر هنرها در میان اقوام گوناگون ویژگی هایی دارد که برخاسته از شرایط اقلیمی و منطقه ای و عقاید و آداب و رسوم خاصّ هر منطقه است. نقاشی ایرانی هم با برخورداری از تفکّر، دین و فرهنگ و همگام با سایر جلوه های هنر ایرانی، شیوه ی بدیعی را ارائه داده که اساس ان بر سادگی طرح استوار است. هنرمندان ایرانی از عناصر محیط خود الهام گرفتند و نقش و نگارهایی آفریدند که در دوره ی اسلامی زمینه مناسبی برای شکوفایی نقاشی ایرانی آماده کرد.

از طرح های زیبای نقاشی ایرانی برای بیان مفاهیم مذهبی و ادبی و همچنین در هنرهای کاشی کاری، قلمکار سازی، منبّت کاری، میناسازی و گچ بری استفاده شده است. بدین سان یکی از خصوصیات ممتاز نقاشی ایرانی پیوند آن با دین و ادب، صنایع دستی، حرفه های گوناگون و جلوه های دیگر زندگی است. در گذشته با فرآورده های این صنایع و حرف، محیط خانه ها و مساجد و بازارها و گرمابه ها و شهرها آراسته می شده است.

نقاشی ایرانی، گذشته از قالی و بافته های دیگر و کاشی کاری، خوش ترین نمود را در کتاب آرایی و تذهیب پیدا کرده است. هنر تذهیب در تزیین صفحات نسخه های خطّی به ویژه صفحات قرآن مجید و آثار نفیس منظوم به کار رفته است. د رمجلس سازی مینیاتورها نیز حاشیه ی تصویر را تذهیب می کنند تا جلوه ی بیشتری داشته باشد.

یکی از ویژگی های نقاشی ایرانی پیوند آن با آثار دینی و کتاب و فرهنگ است که به آن تقدّس می بخشد و آرامش و صفای روحانی را در بیننده تلقین می کند. بین هنر نقاشی و ادبیات و به ویژه شعر پیوندی دیرین وجود دارد. از هنر مینیاتورسازی در نسخه های خطی نفیس بسیار بهره گیری شده است. داستان ها و رویدادهای تاریخی و مذهبی با استفاده از این هنر مصوّر شده اند. نمونه ی اعلای این بهره گیری شاهنامه بایسنقری است که در اوایل قرن نهم پدید آمده است. در این مینیاتورها بیشتر صحنه های رزمی و علاوه بر آن صحنه های بزمی و شکار تصویر شده است. در این کار هنری عظیم هنرمندان بسیاری شرکت داشته اند.

اثر منظوم دیگری که صحنه های داستان های آن با نقاشی ایرانی مصور شده است، خسرو و شیرین نظامی است. امروزه نیز آثار بسیاری از نقاشان معاصر را می بینم که الهام بخش آن ها شعری از حافظ، مولوی، بابا طاهر و دیگر شاعران بوده است.

شاعر حماسه ی ملّی

بناهای آباد گردد خراب / زباران و از تابش آفتاب

پی افکندم از نظم کاخی بلند/ که از باد و باران نیابد گزند

این کاخ بلند که پس از گذشت هزار سال هنوز بی گزند وو استوار به جای مانده است چگونه بنایی است؟ شما پیش تر با سراینده ی این کتاب آشنا شده اید، شاعر بزرگی که از هزار سال پیش تا امروز نامش در کتاب ها آمده و بر سر زبان ها افتاده و شرق و غرب از او سخن گفتهاند یا پیکره اش را زیب میدان ها و کانون های دانش و هنر ساخته اند یا اشعارش را در انجمن ها و ورزشگاه ها و قهوه خانه ها به آهنگ می خوانند و زور آزمایان از آن ها نیرو و نشاط و درس مردانگی می گیرند. این همان حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که حماسه ملی ما را به نظم کشیده و زندگی تازه بخشیده، پیروزی ها و شکست ها، شادی ها و غم های دیرینه ی ما ایرانیان را باز گفته است. این همان مردی است که سرمشق های درخشانی از راستی، پاکی، شرم و آزادگی به ما عرضه داشته و ما را به دوری از کژی و کاستی و بی آزرمی و پیمان شکنی فراخوانده است. او اخلاقی ترین و نجیب ترین چهره ی ادب فارسی و فرهنگ ایرانی است.

هنر خوش نویسی

یکی از جلوه های تابان هنر ایرانی خوش نویسی است. خوش نویسی را می توان شاخه ای از نقّاشی و رسّامی شمرد. خطّ فارسی مانند چینی دارای ویژگی هایی است که به این هنر مجال بروز می دهد. خطّ زیبای کنونی ما طّی قرن ها مراحل تکامل را پیموده است.متجاوز از هزار سال پیش شاعر نامور عصر سامانیان، شهید بلخی، به خوش نویسی شهره بوده است.

خط یکی از اختراعات بزرگ انسان است. اما این اختراع یک دفعه و به ابتکار یک تن و در یک زمان انجام نگرفته است .بلکه با گذشت روزگاران دراز راه تکامل پیموده و در میان ملل عالم شکل های گوناگون یافته است. یکی از خطوط متداول دنیای قدیم خط میخی است. پدران ما در دوره ی هخامنشیان گونه ای از آن را، که از انواع دیگر خود کامل تر بوده، به کار می برده اند. پس از دوره ی هخامنشیان، در زمان اشکانیان و ساسانیان، از خطّ پهلوی استفاده می کردند.

پس از آن که ایرانیان به دین اسلام گرویدند، با خطّ عربی که آن را خط کوفی می نامیدند آشنا شدند و اندک اندک برای نوشتن از الفبای عربی استفاده کردند. سپس به مرور تغییراتی در آن دادند و شکل های آن را زیباتر و کامل تر ساختند. ایرانیان در این دوره ،علاوه بر آن که از خط برای بیان اندیشه استفاده می کردند،با زیباتر کردن شکل های آن و ابداع خطوط گوناگون زمینه را برای ظهور هنر خوشنویسی نیز آماده می ساختند. نخستین ایرانی که به خوش نویسی شهرت یافت عالم و هنرمند نامدار، ابن مقله، بود . وی ازجمله کسانی است که از روی خط کوفی خط جدیدی ساخت. چون خط جدید به سهولت خوانده و نوشته می شد، به زودی رواج یافت و خطّ کوفی را منسوخ کرد به همین جها خطّ نسخ نام گرفت. در دوره های پس از ابن مقله، ابن بوّاب و یاقوت مستعصمی از معروف ترین خوش نویسان زمان خود بوده اند. یاقوت معاصر سعدی بود و به جهت انتساب به مستعصم، آخرین خلیفه ی عبّاسی، یاقوت مستعصمی نامیده شده است.

برتار و پود جان

زادگاه من روستایی است در مشهد. در یک روز خوش بهاری که گوسفندان آغل های خود را ترک کرده بودند، چند کارگر پشم آن ها را چیدند. پشم چیده شده را شستند تا خس و خاشاک آن گرفته شود. پشم چیده شده که پشم ناشور نام دارد، به رنگ های سفید، شکری و مشکی بود.

حتماً می دانید که ناشور کسی جز من نبود! پشم ناشو را برای این که کشش و نرمی خاصی پیدا کند حلّا جی کردند.

یک زن روستایی ناشور را با حوصله تمام ،بعد از رشتن کلاف کرد، حالا نام من کلاف یا دست ریس شده بود. یک استادکار ماهر طرح مرا روی کاغذ شطرنجی مخصوصی کشید. هر خانه نمودار یک گره بود که به رنگ مخصوص خود نشان داده می شد؛ امّا من که هنوز رنگین نشده بودم! نخست به من قدری زاج سفید زدند تا خاصیت رنگ پذیری پیدا کنم. سپس کلاف هایم را در ظرف های مخصوصی که در هر یک از آن ها رنگ دلخواه ریخته بودند، جوشاندند. رنگ های متنوع من بیشتر گیاهی و طبیعی هستند. سرخی گل برگ هایم از «روناس»و«قرمزدانه» است. برای زردی نرگس هایم از «اسپرک» استفاده کرده اند .آبی های سیر و روشن حاصل گیاهی است به نام «نیل پرطاووسی» . اسپرک را با نیل پر طاووسی مخلوط کرده اند تا سبزینه در رگ برگ هایم جاری شود. رنگ های قهوه ای و نخودی زیبا را از پوست گردو و کاه و برگ مو و پوست انار گرفته اند. رنگ سیاه را در من کمتر می بینید، همان هم حاصل ترکیب حنا و پرطاووسی است. در ساختمان من کمی هم رنگ های شیمیایی که مجموعه ی آن ها را اصطلاحاً آنیلین می گویند به کار رفته است.

هستی من از هزاران گره کوچک است که با دست های کارگر بافنده در تارو پود جانم ثابت شده اند.

لابد می پرسید تارو پود دیگر چیست؟ من از سه قسمت ـ تار،پود و پرزـ تشکیل شده ام .«پرز» را خواب یا گوشت قالی هم می گویند. برای بافتن من، ابتدا استادکاری تارهایم را درجهت طول به طور عمودی به دار قالی وصل کرد. این کار، که چلّه کشی نام دارد، یکی دو روز طول کشید.

گلستان، آیینه زندگی پر ماجرای سعدی

درخانواده عالمان دین به دنیا می آید. از خردسالی بانگ اذان و صوت قرآن می شنود. پیش از ان که بر او واجب شود نماز می خواند، روزه می گیرد و شب ها قرآن در بر به خواب می رود. جانش با خداپرستی اسلامی سرشته می شود.

هنوز دوازده سال از عمرش نگذشته است که پدرش می میرد، پدری که او را همراه خود به مجالس وعظ و شاید بحث می برده.به پرسش های کوکانه اش جواب می گفته دست نوازش بر سرش می کشیده و از دیدن آثار هوش و قریحه در سیمای او شادمان می شده است.

نوجوان مقدّمات علم زمان خود را در همان شیراز فرا می گیرد.چند سالی نمی گذرد که به صرف و نحو عربی تسلّط می یابد، اصول و فروع دین را باز می شناسد ،از ادب و آداب زمان بهره می برد و گاه گاه به اشاره ی دل غزلی هم می گوید.در این هنگام آوازه ی دانشگاه یک صد و پنجاه ساله ی نظامیه ی بغداد در سرتاسر جهان اسلامی پیچیده است.در بنای پر شکوه آن در کنار دجله شش هزار طالب علم درس می خوانند. برجسته ترین دانشمندان اسلامی در آن درس می دهند. کتابخانه ی بسیار مجهزی دارد که کتاب داران آن برای مطالعه و تحقیق راهنمایان مطمئنّی هستند.آرزوی هر جوان مسلمان دانش پژوه این است که به این مدرسه راه یابد، زیرا مدرسه ی نظامیه در میان نزدیک به مدرسه ی شهر می درخشد.وارد نظامیه می شود. به او حجره ای می دهند. برایش مقرّری معین می کنند. خدمت خادمان او را از پرداختن به پخت و پز و رفت و روب و دیگر کارهای روزانه معاف می دارد . اینک به سرچشمه ی فرهنگ اسلامی رسیده است و می توانداز آن سیراب شود. شوقش به هنگام حضور در نخستین جلسه ی درس از حدّ واندازه بیرون است.

شب و روز کارش تلقین و تکرار است . حافظه ای دارد قوی که از بس شعر به آن سپرده شده ورزیده گشته است. جوان مستعدّ شیرازی با آن پشتکار و هوش و حافظه به اندک مدتی در میان همدرسان ممتاز می شود و حسودان بر او رشک می برند.

هنر و زندگی

هنرهای دستی و سنتی ما پیشینه ای بسیار طولانی دارند. این هنرها بسیار متنوع اند، از دیر باز با زندگی مردم پیوند نزدیک داشته اند و هنرمندان مشتاق یک عمر زندگی خود را بر سر آن نهاده اند، دست های آنان بر دل سخت سنگ های سیاه و خاکستری و لاجوردی بر دیوار مساجد زندگی زمینی را رنگی آسمانی بخشیده است. شیشه ای رنگی را  در دل کوره فرو برده و جام هایی آفریده است که ظرافت احساس هنرمند را در تلألؤ خود باز می تاباند. با رنگ های زرد و آبی و زرد مینا برگ و گل و شکوفه را بر بدنه ی ظروف زیبا نقش زده است.

از میان این هنرها سفالگری، با قدمت ده هزار ساله ی خود پر سابقه ترین است.بعضی معتقدند ظریف ترین نشانه های احساس هنر قومی را از روی سفالینه های آن می توان شناخت. این هنر ظریف از شش هزار سال پیش از میلاد مسیح در ایران رواج یافته است.

از همان ابتدا بر سفال ها و اشیای تزیینی نقش هایی به شکل پرنده و حیوانات گوناگون رسم می کرده اند. این نقش ها نمودار معانی خاصّی هستند و از شیوه ی اندیشه ی سازندگان آن ها حکایت می کنند. زیباترین اشکال سفالینه ها را در آثار سفالی گیلان می توان یافت.کیفیت گل رس محلی و انعطاف پذیری آن ساختن شکل های دشوار را ممکن می سازد.

سفالگری در قیاس با هنرهای دستی دیگر مجال بیشتری برای تجلی شخصیت فردی هنرمند فراهم می کند و از این رو اهمّیّت بسیار دارد. امروزه مهم ترین مراکز سفال سازی در روستای اسلام گیلان و لالجین همدان است.

فهرست مطالب

هنر چیست؟ 1
نقاشی ایرانی 3
شاعر حماسه ی ملّی 5
هنر خوش نویسی 7
برتار و پود جان 9
گلستان، آیینه زندگی پر ماجرای سعدی 12
هنر و زندگی 14

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 15 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله 1900 تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات گرافیک

نوشته شده در 27 دی ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂