پارچه ابریشم

«پارچه ابریشم»

مقدمه

میان تمام پارچه‌هایی که تولید می‌شود، پارچه ابریشم از همه گران‌تر است و البته این پارچه زیبا در طول تاریخ نساجی توجه افراد بسیاری را به خود جلب کرده است. در این مقاله از «منومد» هرچه می‌خواهید از ابریشم بدانید، گفته‌ایم. کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب را مفصل برایتان توضیح داده‌ایم.

پارچه ابریشم یکی از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین پارچه‌های دنیاست. با برداشت تارهای طبیعی پیله کرم ابریشم می‌توان الیاف نرم و لطیف و در عین حال محکم و بادوام ابریشم را تولید کرد. بعد از برداشت الیاف کرم ابریشم، رنگش می‌کنند سپس با دستگاه ریسیده و به نخ تبدیل می‌شود و در نهایت از آن پارچه تولید می‌شود.

پارچه ابریشمی به دلیل بافت صاف، براق و درخشان و بادوامی که دارد محبوب افراد بسیاری است. این پارچه یکی از محکم‌ترین پارچه‌های تولید‌شده موجود است. الیاف این نوع پارچه را می‌توان به شکل‌های مختلف بافت و پردازش کرد. در واقع روش بافت الیاف ابریشم، نوع بافت، ظاهر و کاربرد آن را تعیین می‌کند.

نخ ابریشم، محکم‌ترین الیاف پروتئینی طبیعی است و می‌توان آن را با الیافی از جنس‌های دیگر ترکیب کرد و به پارچه‌های متنوع و محکمی دست یافت.

تاریخچه ابریشم

افسانه‌ها و باورهای غلطی در مورد تاریخ دقیق تولید ابریشم وجود دارد. در نوشته‌های کنفوسیوس و سنت‌های قدیمی چینی نوشته شده است حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، یک پیله کرم ابریشم به درون فنجان چای داغ ملکه لئیتسو افتاد، ملکه که در آن زمان ۱۴ سال بیشتر نداشت، شروع به درآوردن پیله از درون چای خود کرد که در همان حال الیاف پیله از هم باز و تبدیل به نخ ‌شدند.

ملکه با دیدن این نخ‌ها تصمیم گرفت با استفاده از پیله‌های کرم ابریشم، نخ بریسد و آنها را ببافد. او در نهایت توانست به پارچه‌ای زیبا از ابریشم دست یابد. از همان موقع به بعد ملکه با توافق امپراتور شروع به پرورش کرم ابریشم و تولید پارچه ابریشم کرد و بعدها این ملکه با نام الهه ابریشم معروف شد.

اگرچه سندی برای درستی این باور چینی وجود ندارد، مورخان خاستگاه ابریشم را چین باستان می‌دانند.

اولین مدارک استفاده از ابریشم به ۸۵۰۰ سال گذشته و به دوران نوسنگی و در یکی از استان‌های چین به نام هنان (Henan) باز می‌گردد.

افسانه آشنایی با الیاف ابریشم

طبق افسانه‌های چینی، ملکه هسی لینگ شی، همسر امپراطور هوانگ تی (که امپراطور زرد نیز نامیده می شود) اولین کسی بود که به طور تصادفی ابریشم را به عنوان الیاف مناسب برای بافت پارچه کشف کرد.

یک روز، هنگامی که ملکه در زیر یک درخت توت چای می‌نوشید، پیله‌ای در فنجان او افتاد و شروع به باز شدن کرد. او چنان شیفته رشته‌های درخشان شد که منبع آن‌ها که کرم ابریشم Bombyx Mori در پیله سفید بود را یافت. در مدت زمان کوتاهی ریسندگی این الیاف توسعه یافت و به عنوان صنعت پرورش کرم ابریشم و بافندگی شروع به فعالیت کرد. بدین ترتیب داستان این رشته‌های ابریشمی آغاز شد.

این افسانه دقیق باشد یا نباشد، مهم این است که اولین منابع موجود تاریخ در رابطه با تولید ابریشم از کشور چین شروع شده است. نکته جالب در رابطه با ابریشم و پارچه‌های ابریشمی این است، که برای نزدیک به ۳ هزار سال چینی‌ها انحصار جهانی تولید ابریشم را در دست داشتند و هیچ رغیبی در این زمینه نداشتند.

جاده ابریشم، گره خورده به داستان تجارت پارچه ابریشم

ابریشم اگر چه ابتدا مختص به افراد سلطنتی چین بود، اما به مرور زمان در بین مردم گسترش یافت. پس از گسترش در بین مردم چین، از این کشور لباس‌های ابریشمی به سراسر آسیا راه یافت. ابریشم به سرعت و به دلیل بافت و درخشش منحصر به فرد خود، به یک پارچه لوکس محبوب در بسیاری از مناطق قابل دسترسی بازرگانان چینی تبدیل شد.

تقاضا برای این پارچه عجیب و غریب، سرانجام مسیر سودآوری تجاری را ایجاد کرد که اکنون به جاده ابریشم معروف است. این جاده ابریشم را به سمت غرب می‌برد و طلا، نقره و پشم را به شرق می‌آورد. این جاده به نام ارزش‌مندترین کالای خود یعنی ابریشم، جاده ابریشم نام‌گذاری شد. ابریشم حتی از طلا نیز گران بهاتر بود!

بدیهی است که درک اساسی از تاریخ ابریشم بدون درک نقش حیاتی جاده ابریشم در تجارت جهانی و معرفی آن به جهان خارج از چین کامل نخواهد بود.

جاده ابریشم از شرق چین تا دریای مدیترانه حدود ۴۰۰۰ مایل طول داشت. جاده ابریشم به عنوان یک مسیر، به دنبال دیوار بزرگ چین کشیده شده بود، کویر Takla Makan را دور می‌زد، رشته کوه پامیر عبور می‌کرد، از افغانستان امروزی می‌گذشت و به شام​​ می‌رسید، و در یک بازار بزرگ تجارت در دمشق به فروش گذاشته می‌شد. از آنجا کالاها از طریق دریای مدیترانه حمل می‌شد. تعداد کمی از افراد کل مسیر را طی می‌کردند. کالاها بیشتر توسط یک سری واسطه منتقل می‌شدند.

گسترش صنعت پرورش ابریشم در آسیا و اروپا

کرم ابریشم و درخت توت که بومی چین بود، در نتیجه انحصار تولید ابریشم در جهان در دست چینی‌ها بود، تا حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد که کشور کره به لطف تعداد انگشت شماری از مهاجران چینی که در آن ساکن شده بودند، صنعت ابریشم را آغاز کرد. تقریباً در سال ۳۰۰ میلادی، صنعت پرورش کرم ابریشم و صنعت بافندگی ابریشم در هند، ژاپن و ایران گسترش یافته بود و در طی سال‌ها فعالیت در این زمینه ابریشم بخشی از تاریخ این ملت‌ها تبدیل شد.

امپراتوری روم ابریشم را میشناخت و تجارت می‌کرد. با وجود محبوبیت این پارچه، راز ساخت ابریشم به اروپا از حدود سال ۵۵۰ میلادی به اروپا رسید، آن هم از طریق امپراتوری بیزانس. طبق افسانه‌ای که در تاریخچه ابریشم به خوبی اثرگذار بوده‌اند، آن‌ها برای دستیابی به تخم کرم ابریشم به کمک راهب‌ها‌ که عصاهای تو خالی از جنس بامبو داشتن ابریشم را به قسطنطنیه وارد کردند. در دوره بیزانس نیز مانند چین برای قرن‌ها بافت و تجارت پارچه ابریشم در انحصار سختگیرانه امپراتوری بود.

تا اینکه در قرن هفتم، اعراب این کشور را فتح کردند و در پس این اتفاق ابریشم‌های باشکوه و زیبای آن‌ها به تصرف اعراب درآمد. به این ترتیب در حالی که اعراب این سرزمین‌ها را تصرف می‌کردند، صنعت پرورش کرم ابریشم و ابریشم بافی نیز از این طریق در آفریقا، سیسیل و اسپانیا گسترش یافت. اندلس مرکز اصلی تولید ابریشم در اروپا در قرن دهم بود.

تولید الیاف ابریشم در قرن سیزدهم توسط ایتالیا

با این حال، در قرن سیزدهم، ایتالیا به تسلطی در صنعت مد دست یافت و وارد گروه تولیدکنندگان مطرح تاریخ ابریشم شد. بازرگانان ونیزی تجارت گسترده‌ای با ابریشم انجام می‌دادند و تولیدکنندگان ابریشم را به اقامت در ایتالیا ترغیب می‌کردند. در قرن سیزدهم، ابریشم ایتالیایی منبع قابل توجهی از تجارت بود. هم اکنون، ابریشم فرآوری شده (بافته شده، رنگ‌رزی شده، چاپ شده) در استان کومو از شهرت زیادی برخوردار است.

 

ابریشم ایتالیا چنان در اروپا محبوب بود که فرانسیس اول تولید کنندگان ابریشم‌ ایتالیایی را به فرانسه دعوت کرد تا صنعت ابریشم را در فرانسه، به ویژه در شهر لیون ایجاد کند. در قرن هفدهم فرانسه پیشتازی ایتالیا را به چالش کشید و با راه اندازی دستگاه‌های بافندگی ابریشم که در آن زمان در منطقه لیون تاسیس شده بود برتری خود را به نمایش گذاشت، امروزه به دلیل زیبایی منحصر به فرد بافندگی و پارچه ابریشمی شهرهای فرانسه مشهور هستند.

در اروپای قرون وسطایی، ابریشم فقط توسط اشراف استفاده می‌شد. اما در قرن نوزدهم با صنعتی شدن صنعت ابریشم اروپا با واردات گسترده ابریشم روبرو شد. ابریشم ارزان ژاپنی، به ویژه در اثر باز شدن کانال سوئز وارد کشورهای اروپایی شد. علاوه بر این، ظهور الیاف ساخته شده توسط انسان، الیافی مانند نایلون، بر محصولات سنتی ابریشم مانند جوراب و چتر از ابریشم طبیعی پیشی گرفت. در طی دو جنگ جهانی که باعث تأمین مواد اولیه از ژاپن شد، صنعت ابریشم اروپا را نیز خفه کرد.

تولید الیاف ابریشم پس از جنگ جهانی دوم

پس از جنگ جهانی دوم، تولید ابریشم ژاپن با تولید و کیفیت ابریشم خام بهبود یافت. ژاپن قرار بود تا دهه ۱۹۷۰ به عنوان بزرگترین تولید کننده ابریشم خام و عملاً تنها صادر کننده عمده ابریشم خام در جهان باقی بماند.

اما، چین به تدریج موقعیت خود را به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده ابریشم خام و نخ ابریشم در جهان تصرف کرد و به میدان تولید کننده برتر در زمینه تولید لیف ابریشم بازگشت. امروزه ، در حدود ۱۲۵۰۰۰ تن ابریشم در جهان تولید می‌شود. تقریباً دو سوم این تولید در چین انجام می‌شود.

دیگر تولیدکنندگان عمده هند، ژاپن، کره، تایلند، ویتنام، ازبکستان و برزیل هستند. ایالات متحده تاکنون بزرگترین وارد کننده محصولات ابریشم است.

روش تولید ابریشم چگونه است؟

کرم ابریشم، تارهای ابریشم را تولید می‌کند. این کرم تمام مدت مشغول تغذیه از برگ‌های درخت توت است و بعد از اینکه رشد کرد و به چهار برابر جثه خود رسید، به‌طور طبیعی شروع به ترشح نوعی ماده مایع پروتئینی می‌کند و بدین ترتیب به‌ دور خود پیله‌ای می‌کشد. تارهای این پیله با استفاده از صمغی به نام سریسین (Sericin) به یکدیگر می‌چسبند. تولید این پیله معمولا ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد.

انواع روش‌های تهیه نخ‌های ابریشمی

رشته و نخ‌های ابریشم به روش‌های مختلف تولید می‌شوند:

۱. کرم ابریشم توت

به‌کارگیری کرم ابریشم توت، آسان‌ترین روش تولید ابریشم است. تقریبا بیشتر ابریشم‌های دنیا با استفاده از این نوع کرم‌های ابریشم تولید شده‌اند. این نوع نخ ابریشم محکم، نرم و لطیف و بادوام است. در ضمن مرغوب‌ترین پارچه‌های ابریشمی از این نوع ابریشم تولید می‌شوند.

۲. ابریشم صلح، آهیسما (Ahimsa) و اری (Eri)

ابریشم صلح ( که با نام ابریشم آهیسما و اری هم شناخته می‌شود) ابریشمی است که بدون کشتن کرم ابریشم درست می‌شود. در واقع به کرم ابریشم اجازه داده می‌شود تا مرحله دیگردیسی خود را تمام کرده و به پروانه تبدیل شود. بدین ترتیب تولید ابریشم باعث رنج و مرگ کرم ابریشم نمی‌شود. اما از آنجایی‌که پیله‌های ابریشمی با بیرون آمدن پروانه از درون آن سوراخ می‌شوند، تارهای حاصل از آن به تکه‌های کوچکتری خرد می‌شوند و نخ ابریشم تولیدشده صافی کمتری دارد. البته استحکام آن بیشتر از کرم ابریشم توت است و وزن سنگین‌تری هم دارد.

۳. ابریشم وحشی

ابریشم وحشی (که گاهی‌اوقات با نام توسار یا توساه نامیده می‌شود) نوعی ابریشم است که با پیدا کردن پیله‌های رها شده در جنگل‌های آزاد، جایی‌که محل زندگی انواع گونه‌های پروانه‌هاست تولید می‌شود. کرم‌های ابریشم در این مناطق، از برگ گیاهان مختلف تغذیه می‌کنند و در نتیجه الیافی که تولید می‌شود، در مقایسه با کرم‌های ابریشم پرورش‌داده‌شده، یکنواختی و صافی کمتری دارند. از این پیله‌ها بعد از اینکه پروانه‌ها از درون آنها بیرون آمدند یا گاهی ‌اوقات پیش از تولد پروانه‌ها استفاده می‌شود. الیاف این نوع ابریشم کوتاه‌تر و البته طلایی‌تر است.

موارد استفاده از ابریشم

از آنجایی‌که می‌توان از ابریشم در تولید محصولات مختلف استفاده کرد، این الیاف عملا بی‌نهایت کاربرد دارد.

• لباس‌های از پارچه‌های ابریشمی در صنعت مد معمولا بهترین و باکیفیت‌ترین نوع لباس به حساب می‌آیند. البته این لباس‌ها قیمت‌های گزافی هم دارند. کراوات‌ها و روسری‌های ابریشمی بهترین جنس کراوات و روسری هستند. زیرا این پارچه آنقدر محکم و بادوام است که گره زدن آن را خراب نمی‌کند.
• بسیاری از لباس‌های رسمی، مانند لباس‌های عروس و داماد را از پارچه‌های زیبای ابریشمی می‌دوزند و ظاهری شیک و باشکوه به عروس و دامادها می‌دهند.
• با ترکیب الیاف ابریشم و پنبه می‌توان پارچه‌ای محکم‌ و مقاوم‌تر در برابر کشش تولید کرد. این نوع پارچه در تولید لباس‌های ورزشی کاربرد بسیار بالایی دارد.
• از پارچه ابریشم برای مبلمان منزل هم استفاده می‌شود. روتختی‌ها و روبالشی‌ها و پرده‌های ابریشمی مثال‌های خوبی از این دست هستند.
• ویژگی‌های ضدباکتریایی پارچه ابریشم موجب شده که بتوان از این پارچه برای اهداف پزشکی، به‌ویژه در تولید رگ‌های مصنوعی، نخ بخیه و همینطور باندهای زخم و سوختگی‌ها هم استفاده شود.
• علاوه‌بر آن، الیاف بافته‌شده ابریشم را با مواد دیگر ترکیب کرده و از آن برای  تولید چترنجات و لاستیک‌های دوچرخه استفاده می‌کنند.
• از نخ ابریشم برای بافت فرش‌های زیبا و بی‌نظیر استفاده می‌شود. ایران یکی از تولیدکنندگان بهترین فرش‌های دستباف ابریشمی است.

مزایا و معایب پارچه ابریشم چیست؟

پارچه ابریشم به دلیل زیبایی و طبیعت جاذب رطوبت بودن آن، معروف است. این پارچه ویژگی‌های مثبت دیگری هم دارد:

ابریشم و محیط‌زیست

ابریشم نوعی پارچه طبیعی، زیست‌تجزیه‌پذیر و بادوام است اما تولید این نوع پارچه بیش از هر پارچه طبیعی دیگر به محیط‌زیست صدمه می‌زند. بر اساس شاخص هیگ (شاخص هیگ یک استاندارد خود ارزیابی صنعت پوشاک و کفش برای ارزیابی پایداری محیطی و اجتماعی در کل زنجیره تأمین است.) ابریشم حتی بیش از پارچه‌های مصنوعی به محیط‌زیست صدمه می‌رساند.

اول اینکه، تولید ابریشم انرژی بسیار زیادی می‌طلبد. مزارع پرورش کرم ابریشم باید در دماهای مناسب و کنترل‌شده نگهداری شوند و برای پرورش پیله کرم ابریشم به آب و هوای داغ نیاز است.

دوم اینکه، تولید ابریشم به آب زیادی نیاز دارد. کرم ابریشم از برگ درختان توت استفاده می‌کند و اگر درخت در منطقه‌ای کم‌آب کاشته شود، برای رشد آن از آب شیرین زیادی استفاده می‌شود که می‌تواند تامین آب در آن منطقه را با مشکل مواجه کند.

سوم اینکه، برای تمیز و رنگ کردن رشته‌های ابریشم از مواد شیمیایی مختلف استفاده می‌شود و این کار نه‌تنها موجب آلودگی آب منطقه می‌شود، بلکه جلوی زیست‌تجزیه‌پذیری آن را هم می‌گیرد.

برای تولید فقط ۵,۵ کیلوگرم ابریشم خام، به حدود ۳۵ هزار پیله کرم ابریشم نیاز است. این پیله‌ها از ۳۰ گرم تخم کرم ابریشم به دست می‌آیند که آنها به‌نوبه خود به یک تن برگ توت برای تغذیه و رشد نیاز دارند.

صنعت ابریشم در جهان

ابریشم در مقایسه با پارچه‌های دیگر، درصد بسیار کمی از تولید را به خود اختصاص داده است و فقط ۲درصد از الیاف موجود در بازار جهان از جنس ابریشم است. اما ارزش این پارچه تقریبا ۲۰برابر پنبه است.

در چین که بزرگترین تولید‌کننده ابریشم جهان است، در این صنعت حدود یک میلیون نفر کار می‌کنند و در هند که دومین کشور در تولید ابریشم است،‌ حدود ۷,۹ میلیون نفر در سراسر این کشور مشغول تولید پارچه ابریشم هستند.

همچنین صنعت ابریشم در هند و ازبکستان با کودکان کار مرتبط است. دیده‌بان حقوق بشر تخمین می‌زند که ۳۵۰ هزار کودک در صنعت ابریشم هند و در شرایط سخت فیزیکی و کلامی کار می‌کنند. همچنین شرایط کار کارگران، سخت و ناایمن است و سلامت‌شان در خطر است.

آیا می‌توان ابریشم را بازیافت کرد؟

همانطور که قبلا گفته شد، پارچه ابریشم خالص، طبیعی و زیست‌تجزیه‌پذیر است و بهتر از پارچه‌های مصنوعی است و در عین حال آلودگی کربنی بسیار کمتری از خود به جا می‌گذارد.

انواع پارچه‌های ابریشم

بیش از ۵۰ نوع  پارچه ابریشم تولید شده است که از برخی از آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

روش تشخیص ابریشم اصل از مصنوعی

ابریشم مصنوعی که به آن ریون هم گفته می‌شود، از سلولزهای گرفته‌شده از پنبه یا خمیر چوب درست می‌شود. ابتدا سلولز را در ماده‌ای به نام کربن دی‌سولفید آلکالین حل کرده و از آن مایعی ضخیم حاصل می‌شود.

۱. لمس پارچه

سریع‌ترین روش تشخیص ابریشم اصل و طبیعی از مصنوعی، لمس کردن آن است. دست‌تان را روی پارچه چند بار بکشید. اگر احساس گرما کردید، پارچه ابریشم اصل است. وقتی دست‌تان را روی پارچه‌های مصنوعی بکشید، هرگز دست‌تان گرم نمی‌شود.

۲. آزمایش حلقه انگشتر

این آزمایش را می‌توان با پارچه‌های مخمل نسبتا سبک انجام داد. بخشی از پارچه ابریشم را طوری جمع کنید تا حلقه انگشتری‌تان را بتوانید از پارچه عبور دهید. پارچه ابریشم بسیار نرم و منعطف است و به همین دلیل پارچه را می‌توان به‌راحتی از درون حلقه عبور داد. اما از آنجایی‌که ابریشم مصنوعی زود چروک می‌شود، حلقه نمی‌تواند به‌راحتی پارچه را در خود جای دهد. حرکت حلقه روی ابریشم مصنوعی سخت و مشکل است اما روی ابریشم طبیعی خیلی روان حرکت می‌کند.

۳. درخشش پارچه ابریشم

ابریشم طبیعی پرزرق و برق و درخشان است. وقتی پارچه اصل ابریشم را در زاویه‌های مختلفی نگهدارید، رنگ روی سطح آن کمی تغییر می‌کند اما این تغییر روی پارچه‌های مصنوعی ابریشم مشاهده نمی‌شود.

تهیه شده از اینترنت

فهرست مطالب

مقدمه 1
تاریخچه ابریشم 2
افسانه آشنایی با الیاف ابریشم 3
جاده ابریشم، گره خورده به داستان تجارت پارچه ابریشم 4
گسترش صنعت پرورش ابریشم در آسیا و اروپا 5
تولید الیاف ابریشم در قرن سیزدهم توسط ایتالیا 5
تولید الیاف ابریشم پس از جنگ جهانی دوم 6
روش تولید ابریشم چگونه است؟ 7
انواع روش‌های تهیه نخ‌های ابریشمی 8
۱. کرم ابریشم توت 8
۲. ابریشم صلح، آهیسما (Ahimsa) و اری (Eri) 8
۳. ابریشم وحشی 9
۴. ابریشم‌های گیاهی 9
۵. ابریشم عنکبوت 9
۶. ابریشم دریایی 11
۷. ابریشم Coan 11
موارد استفاده از ابریشم 11
مزایا و معایب پارچه ابریشم چیست؟ 12
ابریشم و محیط‌زیست 14
صنعت ابریشم در جهان 14
انواع پارچه‌های ابریشم 15
۱. شارمیوز (Charmeuse) 15
۲. شیفون (Chiffon) 16
۳. کرپ‌دوشین (Crêpe-de-chine) 17
۴. دوپیون (Dupion) 17
۵. ژرژت (Georgette) 18
۶. ارگانزا (Organza) 19
۷. پارچه شانتونگ (Shantung) 19
۸. ساتن پشت‌کرپ (crêpe-backed satin) 20
۹. تافته (Taffeta) 20
۱۰. مخمل (Velvet) 21
روش تشخیص ابریشم اصل از مصنوعی 22
۱. لمس پارچه 22
۲. آزمایش حلقه انگشتر 22
۳. درخشش پارچه ابریشم 22
۴. آزمایش سوزاندن پارچه 23
۵. آزمایش شیمیایی 23
۶. هرچه کهنه‌تر، بهتر 24
۷. قیمت پارچه 24
منابع 25

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، تصویر، فهرست مطالب و 25 صفحه متن (در قالب و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله  B Nazanin(14) و برای تیترهای داخل مقاله B Titr می باشند.

قیمت این مقاله ۲۲۰۰ تومان می باشد، جهت دریافت کامل متن مقاله (قابل ویرایش) بالای صفحه روی پرداخت و دریافت کلیک کنید

مشاهده فهرست مقالات علمی

نوشته شده در 7 دی ۱۴۰۰

لطفا پس از بهره مندی از مطالب فوق با نظر گرمت به من انرژی مثبت تزریق کن 🙂