کار و حقوق کار

3900 تومان

دسته: علوم انسانی برچسب: تحقیق کار و حقوق کار, حقوق کار چیست, درباره کار و حقوق کار, کار و حقوق کار, کار و حقوق کار چیست, مقاله کار و حقوق کار

توضیحات
نظرات (0)

«کار و حقوق کار»

مقدمه

كار، هر فعاليتي (اقتصادي يا غير اقتصادي) است كه باعث مي شود تغيير در ارزش كالا يا ارايه خدمتي بوجود آيد، و ارزش آن در اثر فعاليت افزايش يا كاهش مي يابد و جهت آن رسيدن به هدفي است.» اما در حال حاضر بيشتر فعاليت هايي مد نظر است كه باعث افزايش ارزش كالا يا ارايه خدمتي مي شود.

فعاليت: نيرو و تواني(جسمي يا فكري) است كه فرد (يا افراد) با استفاده از آن و ياري گرفتن از ابزار(ساده، پيچيده، فنآوري در اختيار)، تغيير در مخاطب(انسان، حیوان، اشیا، کالا،…)، در جهت رسيدن به هدف مورد نظر ايجاد نمايد (نمايند). هر فعاليتي داراي هدف، ساختار و نتيجه مشخص است. هر فعاليتي هدف قابل پيش بيني شده و مشخص دارد. نتيجه انجام هرفعاليتي باعث مي شود كه كننده اش پاداش(مزد،) بگيرد(تشويق گردد)، يا تنبيه(جريمه)شود(تضعيف گردد.) در هر فعاليتي حركت فرد يا كالا مطرح است.

ويژگي هاي هدف: واضع و دفيق است. قابل رسيدن است. قابل اندازه گيري است. زمان انجام مشخصي دارد. نتيجه مشخص دارد.

چند تعريف كار از ديگران

1- تعريف فيزيگي كار:«تبديل يا انتقال انرژي كار ناميده مي شود.» هركاه نيرويي به جسمي وارد شود و آْن را از جايي به جاي ديگر منتقل كند كار انجام شده است. چه به آن كار مزد بدهند يا ندهند. چه كم باشد يا زياد، چه با كيفيت باشد يا بي كيفيت،

2- تعريف فرهنگ لغات انگيسي وبستر از كار:«اعمال نيروي رواني قواي ذهني به منظور انجام فعاليتي فيزيگي يا رواني در جهت كسب يك هدف.»

3- «كار فعاليتي بدني يا فكري در جهت توليد و كسب درآمد است.»

4- «كار فعاليتي است كه از فرد خواسته شده و در مقابل آن به وي مزد پرداخت مي شود.»

5- از نظر اقتصاددانان ليبرال:«كار عبارت است از استفاده يي كه انسان از قواي مادي و معنوي خود در راه توليد ثروت يا ايجاد خدمات مي كند.»

6- از نظر «لوديك اچ ماي» اقتصاددان آمريكايي:«هر گونه فعاليت انساني، خواه ذهني و جسمي و خواه معنوي و ايده يي كه به توليد كالاهاي اقتصادي بيانجامد، كار ناميده مي شود.»

تعريف چند واژه مربوط به كار

كاراقتصادي: فعاليتي است كه باعث مي شود ارزش كالا يا خدمتي افزايش يابد.

كار غيراقتصادي: فعاليتي است كه باعث مي شود ارزش كالا يا خدمتي كاهش يابد.

كارافتاده: كسي است كه در اثر پيري يا سانحه يي، توان و نيروي لازم براي انجام كار مورد نظر را ندارد.

كار مزد: پولي كه كننده كار(كارگر) در برابر كاري كه داده، از صاحب كار(كارفرما) مي گيرد.

كارخود: كارخود شخصي است كه براي خودش كار مي كند مثل: صاحب مغازه، كشاورز، و كارخود كسي است كه با انجام فعاليتي طبق نظر خودش كارمي كند و درآمدش هم براي خودش مي باشد. اولين «كارخود» خداست كه جهان را خلقت نمود و انسان را آفريد.

كارگر:

«ماده2: كارگر از لحاظ اين قانون كسي است كه به هر عنوان در مقابل دريافت حق السعي اعم از مزد، حقوق سهم سود و ساير مزايا به درخواست كارفرماكار مي كند.»

كار در اسلام

احكام كارها از نظر اسلام پنچ تاست:

1- كارهاي حلال: بعضي از كارها از نظر اسلام واجب است. كارهاي واجب به دو دسته تقسيم مي شود: الف: واجب عيني. آن است كه تعلق به شخص داشته و در هيچ حالي از او ساقط نمي شود. مانند كار كردن جهت زندگي خود و عايلع اش. پيامبر اعظم(ص) مي فرمايد:«كسي كه عايله اش را رها كند و براي اداره آن ها تلاش و كوشش نكند، ملعون است.» ب: واجب كفايي. آن است كه انجام شرق شناسي بر تمام مسلمانان واجب مي باشد. اما اگر بعضي از افراد متعهد شدند از گردن بقيه ساقط مي شود. اگر كسي انجام نداد همه مسوول و مواخذه خواهند شد. واجب كفايي خود بر دو دسته است: دسته اول خنبه عبادي دارد، مثل دفن ميت. دسته دوم جنبه اقتصادي دارد كه به كردش آن وابستگي دارد. با انجام آن ها مانند تجارت و زراعت و حرفه مختلف.

كار در قرآن

اگر آيات قرآن كريم را كه به كار و تلاش مربوط مي شود، بررسي نماييم متوجه خواهيم شد كه مكتب اسلام تا چه اندازه به كار و تلاش اهميت داده است. به عنوان نمونه:

«…فمن كان يرجوا لقاء ربه فليعمل عملا صالحا و لايشرك بعباده ربه احدا» پس هر كس آرزومند ملاقات پروردگارش باشد حتما كار كند، كار شايسته، و هيچ كس را در بندگي با پروردگارش شريك نسازد.

«و ان ليس للانسان الا ما سعي (39)و ان سعيه سوف يري» و به درستي نمي دانيد كه براي انسان جز آن چه به سعي و تلاش خود انجام داده، نخواهد بود. و البته انسان نتيجه سعي و تلاش بد خود را [در جهنم] خواهد ديد.

«و لقد مكنا كم في الارض و جعلنا لكم فيها معايش قليلا ما تشكرون» ما شما را در زمين جايگزين نموديم و براي شما در آن اسباب زندگي قرار داديم، ولي شما كم سپاسگذاريد.

پاداش كار شایسته در قرآن

«و بشرالذين ءامنوا وعملواالصاحات ان لهم جنات تجري من تحتها الانهار.» و كساني كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته انجام مي دهند، مژده بده براي آن ها باغ هايي است كه از كف آن جوي ها جاري است.

«و من يعمل من الصالحات من ذكر او انثي و هو مومن فاولائك يدخلون الجنه ولا يظلمون نقيرا.» كساني كه از مردان و زنان كارهاي شايسته انجام مي دهند، مومن هستند، پس آن ها كساني هستند كه داخل بهشت مي شوند و به قدر رشته هسته خرما ظلم و ستم نمي بينند.

«ان هذا القرآن يهدي للتي هي اقوم و يبشرالمومنين الذين يعملون الصالخات ان لهم اجراكبيرا.» بدرستي كه اين قرآن[انسان را] به راه استوارتر و نگهدارنده تر راهنمايي مي نمايد. و به مومنين مژده مي دهد كه براي شان پاداش بزرگي است، آن مومناني كه كارهاي شايسته انجام مي دهند.

«ان الذين ءامنوا و عملواالصالحات اولائك هم خيرالبريه.» بدرستي كساني كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته انجام مي دهند، به حقيقت بهترين اهل عالمند.

حقوق کار چیست؟

دربارۀ تعریف حقوق كار اتفاق نظر وجود ندارد و از آنجایی كه دیدگاه‌های اجتماعی و فكری حقوق‌دانان در این مورد این رشته از علم حقوق یكسان نیست، بنابراین با توجه به تعریف‌های پیشنهادی حقوق‌دانان كشورهای صنعتی می‌توان حقوق كار را این چنین تعریف نمود.

«حقوق كار بر كلیه روابط حقوقی كه از انجام كار برای دیگری ناشی می‌شود و در هر مورد كه اجرای كار با تبعیت نسبت به كارفرما همراه باشد، حاكم است و به عبارتی حقوق كار به بررسی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی مقررات حمایتی و آمرانه‌ای می‌پردازد كه ناظر به روابط تبعیتی كار می‌باشد و هدف آن تأمین امنیت، عدالت و نظم اجتماعی است.»

بنابراین با تعریفی كه از حقوق كار ارائه شد، معلوم می‌شود افرادی كه دارای كار مستقل هستند و برای خود كار می‌كنند؛ مانند اصناف، كشاورزان و نیز صاحبان مشاغل آزاد؛ مانند رانندگان، پزشكان و وكلای دادگستری از شمول قانون كار خارج می‌باشند. از طرف دیگر هر نوع تبعیت و كار برای دیگری نیز تابع قانون کار نیست. بدین معنا كه افرادی كه تابع قوانین خاص استخدامی هستند مانند كاركنان دولت از شمول قانون كار خارج هستند و شرایط آنها تابع حقوق اداری است.

كار برای دیگری، به شرطی مشمول حقوق كار می‌شود كه از شمول هر قانون خاص استخدامی خارج باشد. حقوق كار هر چند ناظر به مقررات حاكم بر روابط كارگر و كارفرماست؛ ولی همیشه روابط یك كارگر و یك كارفرما منظور نظر نیست و بلكه حقوق كار روابط جمعی كار را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. از این رو پیمان‌های جمعی و تشكل‌های كارگری و كارفرمایی از جمله مهم‌ترین مباحث حقوق كار است.

اركان رابطۀ كارگری و كارفرمائی

به طور كلی سه ركن اصلی كارگر، كارفرما و كارگاه، روابط كارگری و كارفرمائی را تشكیل می‌دهند.

الف) كارگر

كسی كه به هر عنوان دستور كارفرما درمقابل دریافت حقوق یا مزد كار می‌كند. پس ملاك كارگر دریافت مزد و تبعیت از دیگری است؛ یعنی این كه كار او در خدمت دیگری باشد.

قلمرو حقوق كار

كلیه كارگران و كارفرمایان نمایندگان آنان و كارآموزان و نیز كارگاه‌ها مشمول مقررات این قانون می‌باشند ماده 5 قانون كار، بنابراین؛ شمول قانون كار، اصل است و عدم آن استثناء، در مواردی كه شمول قوانین استخدامی، مورد تردید باشد، در صورتی كه عنوان كارگر بر او صدق كند، مشمول حقوق كار خواهد بود.

قرارداد کار

«قرارداد كار عبارت است از قرارداد كتبی یا شفاهی، كه به موجب آن كارگر در قبال حق السعی، كاری را برای مدت موقت یا غیر موقت برای كارفرما انجام می‌دهد».

اصل آزادی اراده ایجاب می‌كند كه اشخاص بتوانند در روابط بین خود قراردادهایی را منعقد نمایند لیكن گاهی ضرورت دارد این آزادی‌ها محدود شه و قانون شرایط معینی را برای اراده و خواست مردم تعیین نماید. با توجه به تعریف قرار داد كار در قانون كار می‌توان این نوع محدودیت را به صورت مشهود دید بنا به تعریف مذكور نتایج ذیل بدست می‌آید:

پایان رابطه كارگری و كارفرما

قرار داد كار به یكی از رطق ذیل خاتمه می‌یابد:

1) فوت كارگر؛

قرارداد كار با فوت كارگر خاتمه می‌یابد و منحل می‌شود، زیرا انجام كار تعهدی قائم به شخصی حقیقی است و ورثه كارگر نمی‌تواند بجای او تعهد او را انجام دهد مگر اینكه كارفرما تعهد نماید.

2) بازنشستگی كارگر؛

اگر كار مرد 60 سال تمام و كارگر زن 55 سال تمام داشته باشد، بازنشسته محسوب می‌گردد.

3) از كار افتادگی كلی كارگر؛

یعنی اگر كارگر بیمار شود و طبق نظر پزشك معالج آن غیر قابل علاج تشخیص داده شود و در كمیسیونهای بدوی و تجدید نظر پزشكی بیمه‌های اجتماعی رأی مبنی بر عدم علاج بیماری او، كاهش بیش از 66% قدرت كار را صادر نماید در این صورت كارگر، مردی از كار افتاده محسوب می‌شود.

4) انقضای مدت در قراردادهای موقت؛

مگر اینكه صریحاً یا بطور ضمنی قرارداد كار تمدید شود.

5) پایان كار؛

در قراردادهائی مربوط به انجام كار معین است مثل ساختن سدّ؛ در این قراردادها معمولاً مدت تعیین نمی‌شود و با پایان كار، قرارداد نیز منقضی می‌شود.

6) استعفای كارگر؛

باید یك ماه قبل و بصورت كتبی باشد.

7) اخراج؛

از مهم‌ترین سند بین المللی در این زمینه مقاوله نامۀ شمارۀ 158 مصوب 1983 سازمان بین المللی كار می‌توان نام برد كه در قوانین شماری از كشورهای عضو این سازمان تأثیر بسزائی داشته است این ماده بیان می‌كند كه، «جز در صورت وجود یك دلیل موجّه، كارگر نباید اخراج شود.»

قانون کار و قوانین آن

۱- تعریف قرارداد کار

قرارداد کارعبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری رابرای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد درصورتی که مدتی درقرارداد ذکرنشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود، شروط مذکوردر قرارداد کار و یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر درقانون کار منظور ننماید.

نحوه محاسبه حقوق و مزایا قراردادهای کارمزدی

مجموع مزد کارمزدی که براساس آئین نامه به کارگر پرداخت می شود نباید کمتر ازحداقل مزد قانونی به نسبت ساعات عادی کار باشد.

ارجاع کار اضافی به کارگران کارمزدی علاوه بر ساعات عادی کار و نیز کار نوبتی و کار در شب برای آنان تابع مقررات قانون کار است. ماخذ محاسبه فوق العاده نوبت کار یا شب‌کاری کارگران کارمزد نرخ کارمزد آنهاست.

محاسبه حقوق ومزایا قراردادهای مزدساعتی

در نظام مزد ساعتی، کارفرما مکلف است علاوه بر مزد ثابت، مزایای رفاهی از قبیل حق مسکن، حق خوار بار و کمک عائله مندی را به نسبت ساعات کار محاسبه و به کارگر پرداخت نماید.

مزد کارگرانی که مشمول نظام مزد ساعتی می‌باشند به تناسب ساعات کار عادی کار در شبانه روز نباید کمتر از مزد مشاغل مشابه در نظام روزمزدی باشد. در کارگاههایی که فعالیت آنها جنبه استمرار دارد یا به صورت فصلی فعالیت می کنند کارگران مشمول مزدساعتی حق استفاده از مرخصی و تعطیلات رسمی با استفاده ازمزد را دارند.

هر گاه نوع کار طوری باشد که تعداد ساعات کار عادی و مجموع مزد هر روز مساوی باشند مزد مذکور معادل روزهای کار است در غیر این صورت ماخذ محاسبه، میانگین مزد ساعتی کارگر در روزهای آخرین ماه کارکرد وی خواهد بود.

نحوه محاسبه حقوق ومزایا قراردادهای کارمزد ساعتی

مزد کارگرانی که مشمول نظام کارمزد ساعتی نمی‌باشند به تناسب ساعات عادی کار شبانه روز نباید کمتر از مزد مشاغل در نظام روزمزدی باشد. درکارگاههایی که فعالیت آنها جنبه مستمر دارد و یا به صورت فصلی کار می کنند کارگران مشمول کارمزد ساعتی حق استفاده از مرخصی و تعطیلات با استفاده از مزد را دارند.

هرگاه نوع کار طوری باشد که تعداد ساعات کار عادی و مجموع کارمزد هر روز مساوی باشند مزدایام مذکور معادل کارمزد روزهای کار است. در غیراین صورت ماخذ محاسبه میانگین کارمزد ساعتی کارگر در روزهای کارآخرین ماه کارخواهد بود.

ماخذ محاسبه مزد، حقوق، حق سنوات و خسارات و مزایای پایان کار موضوع پایان کار موضوع مواد ۱۸، ۲۰، ۲۷، ۲۹، ۳۱، ۳۲ قانون کار در مورد کارگران مشمول کارمزد ساعتی می‌باشند.

درصورتی که بر اساس عرف و رویه موجود مزد و مزایایی بیش از ضوابط مقرر در این آئین نامه به کارکنان مشمول پرداخت می‌شود، عرف و رویه مذکور معتبر خواهد بود.

تغییر نظام کارمزد ساعتی به سایر نظامهای مزد در اجرای ماده ۲۶ قانون کار با موافقت کارکنان مشمول و تائید وزارت کار و امور اجتماعی امکان پذیراست. سایر مقررات کار و ضوابط و مقررات قانون کار ناظر به کارگران که در بالا به آن اشاره‌ای نشد، در مورد کارگران مشمول نظام کارمزدی، مزدساعتی و کارمزد ساعتی نیزحاکم است.

نقش قرارداد کار در تنظیم روابط کارگر و کارفرما

روابط بين كارگر و كارفرما به معنايي كه امروز در حقوق كار مورد توجه است و در تعهد يكطرف (كارگر) به قرارداد نيروي كار خود در اختيار و تحت اداره ديگري (كارفرما) در برابر عوض معين خلاصه مي شود، اگر چه طي قرون در جوامع مختلف بشري وجود داشته است، اما مقررات حاكم بر اين روابط همواره يكسان نبوده و دستخوش تحولات زيادي شده است.

منبع اصلي رابطه كار

اصطلاح قرارداد كار، كه در قرن نوزدهم ابتدا وسيله اقتصاد دانان بكار برده شد، به تدريج و به رغم انتقادات برخي حقوقدانان،(3) مورد قبول قرار گرفت و در قوانين مختلف به همين نام ناميده مي شود. از نظر تاريخي اين قرارداد، دنباله قرارداد اجاره خدمات (4) و يا به تعبير قانون مدني ايران اجاره اشخاص (ماده 512) است.

مداخله قانونگذار در روابط كار و افول قرارداد كار بعنوان منبع اساسي اين روابط

عوامل گوناگوني موجب شدند كه به تدريج نارسائي قرارداد كار بعنوان منبع اساسي وانحصاري حاكم بر روابط كار روشن شود. مكاتب مختلف فلسفي، اجتماعي، اقتصادي با تشريح عيوب و نواقص سيستم ليبرال كه منجر به فقر و فاقه طبقه كارگر شده بود توجه قانونگزاران را به مداخله در روابط كار و لزوم وضع قوانين حمايتي براي بهبود وضع كارگران و دفاع از حقوق ايشان در برابر كار فرمايان جلب كردند. در اين گفتار از يادآوري تفصيلي آن مباحث خودداري مي كنيم(15) و فقط بذكر انتقادات مربوط باصل حاكميت اراده و آزادي قراردادها كه مبنا و پايه اهميت فوق العاده قرارداد كار و شناخت آن بعنوان بهترين وسيله و در عين حال وسيله منحصر تأمين منافع طرفين بود اكتفا مي نماييم.

انتقادات اصل حاكميت اراده – اعتقاد به اصل حاكميت اراده مبتني بريك نظام فلسفي بود كه اراده افراد را مساوي، آزاد و حاكم بر سرنوشت خود مي دانست و اراده با اوصاف فوق روابط حقوقي و اجتماعي را بوجود مي آورند اما سيستم فكري و فلسفي بشدت مورد انتقاد واقع شد زيرا:

اولاً فلسفه اي كه انسان را موجودي مستقل از اجتماع و حاكم بر تصميمات خود مي شناخت جاي خود را به طرز فكرديگري داد كه وجود جامعه را شرط اساسي زندگي مادي و معنوي انسان مي داند و طبق آن مفاهيم حقوقي، از قبيل حق، تعهد و نظائر آن در خارج از اجتماع معنا و مفهومي ندارند. بدينسان آزادي فردي تابع نظم اجتماعي بوده و بلحاظ آن محدوديتهائي مي پذيرد.

ثانياً – ديگر اراده آزاد، بنظر همه متفكرين، عامل ايجاد كننده حقوق نيست در برخي مكاتب اراده اهميتي را كه بدان داده مي شد ندارند. ايرينگ Ihering حقوق را بعنوان منفعت مشروع تلقي مي كند. گونو Gounot آنرا اختيار عادلانه مي داند و بنظر امانوئل لوي E.Levy حقوق نوعي اعتقاد و ايمان است.

رابطه كار جانشين قرارداد كار:نظريه كارگاه

نظرات و انتقادات گوناگوني كه بر رابطه قراردادي در مورد كار انساني وارد شد در حقوق برخي كشورها و بويژه حقوق آلمان تأثيراتي بجاي گذاشت كه ابتداء با تغيير نام قرارداد، از اجاره اشخاص به قرارداد كار متجلي شد و سپس صورت حادتري پيدا كرد تا آنجا كه رابطه كار را جانشين قرارداد كار مي دانستند. اما اين نظريه كه كارگاه را سازماني ميشمارد كه در آن كار و سرمايه با يكديگرشركت و بلكه اتحاد دارند اگر چه در حقو فرانسه ابتدا طرفداراني پيدا كرد كه بعداً بشدت مورد انتقاد واقع شد. قبل از بررسي نظريه كارگاه و انتقادات وارد بر آن،درباره تغيير نام قرارداد كار، به اشاراتي كه سابقاً مذكور افتاده است نكات زير را مي افزائيم.

فهرست مطالب

مقدمه 1
چند تعريف كار از ديگران 3
تعريف چند واژه مربوط به كار 4
كار در اسلام 5
كار در قرآن 6
پاداش كار شایسته در قرآن 7
حقوق کار چیست؟ 9
اركان رابطۀ كارگری و كارفرمائی 10
قلمرو حقوق كار 11
قرارداد کار 12
پایان رابطه كارگری و كارفرما 12
قانون کار و قوانین آن 14
نحوه محاسبه حقوق و مزایا قراردادهای کارمزدی 16
محاسبه حقوق ومزایا قراردادهای مزدساعتی 18
نحوه محاسبه حقوق ومزایا قراردادهای کارمزد ساعتی 19
نقش قرارداد کار در تنظیم روابط کارگر و کارفرما 20
منبع اصلي رابطه كار 22
مداخله قانونگذار در روابط كار و افول قرارداد كار بعنوان منبع اساسي اين روابط 28
رابطه كار جانشين قرارداد كار:نظريه كارگاه 35
منابع و مآخذ 42

مقاله فوق دارای صفحه مشخصات، فهرست مطالب و 41 صفحه متن (در قالب word و ) با رعایت کامل صفحه بندی می باشد. همچنین فونت های کار شده برای متن مقاله B Yagut(13) و برای تیترهای داخل مقاله B Jadid می باشند.